جدال اميد و نااميدي
عدم حضور اصلاح طلبان انتقاد بهمن احمدي‌عمويي را هم در پي داشت؛ به گزارش انجمن خرد آورده شده از شرق، او در توييتي در‌اين‌باره نوشت: «هفتمين سالگرد درگذشت مهندس عزت‌الله سحابي و دخترش هاله، نسبت به سال‌هاي پيش با حضور بسياري از دوستداران و هم‌فکرانش برگزار شد و دريغ از يک اصلاح‌طلب حکومتي و مدعيان اصلاحات».
سعيد مدني هم درباره اين اظهار‌نظر بهمن احمدي‌عمويي، گفت: «از افراد حاضر در مراسم که از طيف‌هاي ديگر شرکت کرده بودند، مي‌توان به دکتر معين و آقاي تاج‌زاده اشاره کرد. همچنين آقاي عليرضا بهشتي و سيدمحمود موسوي، لطف‌الله ميثمي و قبادي و پيمان هم حاضر بودند. احتمالا بحث آقاي عمويي ناظر به حضورنداشتن چهر‌هايي از جريان اصلاحات از جمله اتحاد ملت است». مراسم از ساعت شش بعدازظهر پنجشنبه و با تلاوت قرآن آغاز شد. اجراي برنامه را فيروزه صابر، خواهر شادروان رضا هدي‌صابر، بر عهده داشت. در ميانه مراسم هم دختر شادروان هاله سحابي قطعه‌اي را به ياد مادرش براي حضار قرائت کرد. در اين مراسم، عليرضا رجايي، سعيد مدني و بايزيد مردوخي سخنراني کردند.
رجايي در اين سخنراني محور بحث خود را ملاک‌ها و معيارهاي حکومت از ديدگاه اميرالمؤمنين قرار داد؛ او گفت نقد وضع موجود اگرچه دشوار است، اما به همان ميزان ضرورت دارد.
رجايي در اين زمينه به احاديثي از حضرت علي اشاره کرد که شرايط جامعه ديني در دوره آخرالزماني را بررسي مي‌کند. رجايي روزهايي را که عزت‌الله سحابي و دخترش همچنين هدي صابر درگذشتند، يادآوري کرد و گفت در آن سال او در زندان بود و از اينکه نمي‌توانست در آن شرايط تسلي‌بخش بازماندگان باشد، ابراز ناراحتي کرد.
سعيد مدني: هويت ملي در معرض تهديد جدي است
سعيد مدني سخنران بعدي بود که محور سخنانش را بحث هويت ملي و توسعه قرار داد. او در اين سخنراني به اختلاف ديدگاه‌ها در مفهوم توسعه اشاره کرد و آن اختلاف‌ها را در مفهوم و ماهيت توسعه، عامليت توسعه و جايگاه عدالت در توسعه برشمرد. مدني گفت اين اختلافات از بعد از مشروطه مطرح شده و وجود داشته است. او همچنين به قرائت‌هاي مختلف از توسعه‌نيافتگي ايران از قبيل اقليم گرم و خشک و پراکندگي سرزميني (در ديدگاه کاتوزيان)، نوع ساختار فرهنگي و سياسي و الگوي قبيلگي، ويژگي‌هاي فرهنگي جامعه سنتي از جمله تقديرگرايي، خرافه‌گرايي و نبود امنيت اشاره کرد. مدني با بيان اينکه در ديدگاه سحابي، هويت ملي و ايراني و تقويت آن پيش‌نياز توسعه است، گفت: جامعه ايران بدون تقويت يک ماي جمعي ايراني و باور به تعميق آن امکان ندارد بتواند فرايند توسعه را دنبال کند.
او ادامه داد: با فرايندي که در چهار دهه اخير طي شده، اگر اين هويت ملي تقويت شده بود، مي‌توانستيم بگويم به سمت توسعه مي‌رويم، اما اگر در اين مورد مشکلي وجود داشته باشد، بايد بگوييم که پيش‌نيازهاي توسعه را نداريم و باید سياست‌هايي را که منجر به تفرد در جامعه ايران شده‌اند، بررسي کنيم.
او از اين مباحث به اينجا گريز زد و گفت: از اينجا به‌عنوان يک ناظر مي‌گويم که شواهد نشان مي‌دهد انسجام و هويت ملي در معرض تهديد جدي است. نمونه آن اعتراضات دي‌ماه، حوادث کازرون، مسئله دراويش، اعتصابات سراسري، تنش آب، فساد ساختاري و روند فزاينده فقر است که نشان مي‌دهد جامعه از جهت هويت در معرض تهديد جدي است.
مدني در ادامه همين بحث به نظرسنجي‌ای که سال 94 از جمعيت شهري و روستايي بين 18 تا 29 سال انجام شده اشاره کرد و گفت اين جمعيت که جمعيت فعال جامعه است و بايد در امر توسعه مشارکت داشته باشد، در پاسخ به اين سؤال که چقدر به ايراني‌بودن خود افتخار مي‌کند، حدود 75 درصد آنها گفتهاند زياد و حدود 25 درصد آنها نيز گفتهاند که کم يا متوسط.
او ادامه داد: دانشجويان بالاي 18 سال هم حدود 70 درصدشان در پاسخ به همين سؤال گفتهاند زياد و حدود 30 درصد هم گفتهاند، کم يا متوسط.
به گفته مدني، در اين نظرسنجي، جامعه هدف؛ يعني دانشجويان بالاي 18 سال در پاسخ به اين سؤال که چقدر تمايل به مهاجرت داريد، حدود 57 درصد گفتهاند کم و حدود 43 درصد هم گفتهاند متوسط و زياد.
همچنين 53 درصد جمعيت بين 18 تا 29 سال هم گفتهاند متوسط و زياد و 47 درصد پاسخ داده‌‌اند کم.
مدني گفت: به اعتبار اين نظرسنجي نتيجه گرفتم که به‌لحاظ سني و ذهني نه‌تنها هويت ملي در چند دهه گذشته تقويت نشده، بلکه هويت ملي در معرض تهديد بوده و تفرق و جدايي بيشتر شده است. بنابراين اگر اصلاحي در برنامه‌ها صورت نگيرد، اميدي به دست‌يافتن ايران به توسعه و پيشرفت نخواهيم داشت.
او اميد را به‌عنوان آخرين بحث خود انتخاب کرد و گفت: با وجود اين تصوير ناخوشايند و مطالعاتي که درباره اميد در جامعه ايران شده، دو نتيجه متعارض مي‌توان گرفت. از اين آمار برمي‌آيد که جامعه ايران نااميد است، اما رورتي درباره اميد مي‌گويد: وقتي از کسي سؤال مي‌شود اميد داري يا نداري، درباره محتواي اميد بايد سؤال کرد. بنابراین اين نااميدي، به مفهوم نااميدشدن از بهبود ساختار است، اما اين جامعه فعال است و تلاش مي‌کند تا به وضع بهتري دست پيدا کند.
همچنين گفته مي‌شود جامعه ايران جامعه جنبشي است، درمانده نيست. درست است که از وضع موجود ناراضي است، ولي به خودش باور دارد و خودش را تقويت مي‌کند؛ يعني جامعه در عين اينکه نااميد است، اميد دارد که خودش بتواند آينده بهتري را رقم بزند. به همين دليل تمام تحرکات و واکنش‌هاي جمعي نشان‌دهنده اميد است.
مردوخي: لزوم تجديدنظر
بايزيد مردوخي هم در اين مراسم محور سخنانش را موضوع توسعه انتخاب کرد و گفت: با وجود منابع و سرمايه عظيمي که براي توسعه کشور انجام شده، اما چشم‌انداز آن غيرقابل‌دفاع است. او به ارزيابي بانک جهاني از وضع اقتصادي ايران پرداخت و با اعلام اينکه ايران در پايين‌ترين رتبه‌ها در زمينه شاخص توسعه انساني قرار گرفته است، گفت: مشکل اصلي توسعه‌نيافتگي ايران، نوع حکمراني است و براي اين منظور بايد به تجديدنظر در ساختار رسيد.
مراسم با دادن افطاري ساده‌اي به میهمانان پايان پذيرفت. عزت‌الله سحابي دهم خردادماه سال 90 در حالي درگذشت که سال 89 به دليل برخي فعاليت‌هاي سياسي حکم دو سال زندان داشت. هاله سحابي، فرزند او که از فعالان سياسي و زنان به شمار مي‌رفت، در مراسم تشييع پدرش، جان‌باخت.