ﺟﺸﻦ ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬﮔﺎن 29 ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 5 اﺳﻔﻨﺪ

ﺳﭙﻨﺘﻪ آرﻣﯿﺘﯽ

ﺳﭙﻨﺘﻪ آرﻣﯿﺘﯽ ﯾﮑﯽ از اﯾﺰد ﺑﺎﻧﻮان و اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان آﯾﯿﻦ ﻣﺰدﯾﺴﻨﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﺑﺎن اوﺳﺘﺎﯾﯽ، ﺳﭙﻨﺘﻪ آرﻣﯿﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﭙﻨﺖ اَرﻣَﯿﺘﯽ ﯾﺎ ﺳﭙﻨﺪ آراﻣﺌﯿﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد،در زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺑﺪان ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ ﯾﺎ ﺳﭙﻨﺪارﻣﺖ ﮔﻮﯾﻨﺪ و در ﻓﺎرﺳﯽ،ﺳﭙﻨﺪارﻣﺪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه‌اﺳﺖ. اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ، ﻧﮕﻬﺒﺎن و اﯾﺰد ﺑﺎﻧﻮي زﻣﯿﻦ ﺳﺮﺳﺒﺰ و ﻧﺸﺎﻧﯽ از ﺑﺎروري و زاﯾﺶ اﺳﺖ. او ﻧﻤﺎد ﻋﺸﻖ ﺣﻘﯿﻘﯽ در ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي اﺳﺖ و ﺟﻠﻮﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ. ﻣﻬﺮ و ﺳﺨﺎوت، ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺗﻮاﺿﻊ از وﯾﮋﮔﯽ‌ﻫﺎي اوﺳﺖ. ﺳﭙﻨﺪ آراﻣﺌﯿﺘﯽ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن اﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﯽ ﻧﻘﺼﯽ و ﺳﻼﻣﺖ ﮐﺎﻣﻞ اﺳﺖ. وي ﻣﺤﺎﻓﻆ و ﭘﺎﺳﺪار زﻣﯿﻦ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻣﻈﻬﺮ ﺗﻤﮑﯿﻦ، ﺗﻘﻮا و ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ اﯾﺰد ﺑﺎﻧﻮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎدي ﺑﺮاي ﭘﺎﺳﺪاﺷﺖ ارزش ﺑﺎﻧﻮان اﺳﺖ. در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﻬﻠﻮي ﺳﭙﻨﺪرﻣﺖ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ، ﻧﺎم ﯾﮑﯽ از اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﻧﺎم ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ روز ﻣﺎه و دوازدﻫﻤﯿﻦ ﻣﺎه ﺳﺎل ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪه‌اﺳﺖ. او ﯾﮑﯽ از اﻟﻬﻪيﻫﺎي ﮐﻬﻦ ﻧﺰد اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ. او را دو اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻮرواﺗﺎت (ﺧﺮداد) و اﻣﺮﺗﺎت (اﻣﺮداد) ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و اﯾﻦ ﺳﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان را ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﻨﻪ ﺳﻪ اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ،ﯾﻌﻨﯽ وﻫﻤﻦ (وﻫﻮﻣﻦ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺑﻬﻤﻦ)، اﺷﻪ وﻫﯿﺸﺘﻪ اردﯾﺒﻬﺸﺖ و ﺧﺸﺘﺮه وﯾﯿﺮﯾﻪ (ﺷﻬﺮﯾﻮر) ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ واژه ﮐﻪ در اوﺳﺘﺎﯾﯽ «ﺳْﭙِﻨْﺘَﻪ آرﻣَﺌﯿﺘﯽ»(Spenta-Ârmaiti) ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎم ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ،از دو ﺑﺨﺶ «ﺳﭙﻨﺘﻪ»(Spenta) ﯾﺎ «ﺳﭙﻨﺪ» ﺑﻪ ﻣﺎﻧﮏ ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس و «آرﻣﺌﯿﺘﯽ»Ârmaiti)) ﺑﻪ ﻣﺎﻧﮏ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺑﺮدﺑﺎري ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﺎﻧﮏ اﯾﻦ دو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮوﺗﻨﯽِ ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس اﺳﺖ. اﯾﻦ واژه در ﭘﻬﻠﻮي «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺖ»(SpandÂrmat) و در ﻓﺎرﺳﯽ «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ» و «اﺳﻔﻨﺪارﻣﺬ» و «اﺳﻔﻨﺪ» ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻟﻐﻮي، در اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻠﻤﻪ اَرﻣَﯿﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي اﺧﻼص و ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﻓﺪاﮐﺎري و ﺑﺮدﺑﺎري ﻣﻘﺪس ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در وﯾﺪهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم و در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده ﺷﺪه‌اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ در رﯾﮓ وده ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ زﻣﯿﻦ و در ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻓﺮزاﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ آﻣﺪه‌اﺳﺖ. اﻣّﺎ ﺳﭙﻨﺖ، ﺻﻔﺖ ارﻣﯿﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺪان اﻓﺰوده ﺷﺪه‌اﺳﺖ.

اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن

ﺟﺸﻦ اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن (ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬﮔﺎن) ﯾﺎ ﺟﺸﻦ ﻣﮋده ﮔﯿﺮان ﯾﮑﯽ از ﺟﺸﻦﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در روز 5 اﺳﻔﻨﺪ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد. اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ در آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗﯿﻪ آورده‌اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن روز ﭘﻨﺠﻢ اﺳﻔﻨﺪ را روز ﺑﺰرﮔﺪاﺷﺖ زن و زﻣﯿﻦ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ.ﮔﺮﭼﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻬﻦ از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﻮرﯾﺤﺎن اﯾﻦ ﺟﺸﻦ را در روز ﭘﻨﺠﻢ اﺳﻔﻨﺪ ذﮐﺮ ﮐﺮده‌اﻧﺪ.وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺗﻘﻮﯾﻢ اﯾﺮاﻧﯽ در زﻣﺎن ﺧﯿﺎم ﮐﻪ ﭘﺲ از اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﻣﯽزﯾﺴﺖ، و ﺳﯽ و ﯾﮏ روزه ﺷﺪن ﺷﺶ ﻣﺎه ﻧﺨﺴﺖ ﺳﺎل در ﮔﺎﻫﺸﻤﺎري اﯾﺮاﻧﯽ، اﯾﻦ ﺟﺸﻦ در روز ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ ﺑﻬﻤﻦ ﺑﺮﮔﺬار ﻣﯿ‌‌ﺸﻮد ﮐﻪ در واﻗﻊ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻬﻢ ﺑﻬﻤﻦ ﻫﻤﺎن ﭘﻨﺠﻢ اﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ. زﯾﺮا ﻃﺒﻖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻬﻦ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از ﻧﺎم آن ﭘﯿﺪاﺳﺖ اﯾﻦ ﺟﺸﻦ ﺑﻪ روز اﺳﭙﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ روز ﻣﺎه از ﻣﺎه اﺳﻔﻨﺪ اﺷﺎره دارد.واژه ﻓﺎرﺳﯽ «اﺳﻔﻨﺪ» (اﺳﭙﻨﺪ) در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ اﻣﺮوز، از واژه ﭘﻬﻠﻮي «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺖ-Spandarmat» و اوﺳﺘﺎﯾﯽ «ﺳﭙِﻨﺘَﻪ آرﻣَﺌﯽ ﺗﯽ-SpentaArmaiti» ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. روز ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺮﻣﺎه و ﻣﺎه دوازدﻫﻢ ﻫﺮ ﺳﺎل «اﺳﻔﻨﺪ» ﯾﺎ «ﺳﭙَﻨﺪارﻣَﺬ» ﻧﺎم دارد. اﯾﻦ واژه ﮐﻪ در اوﺳﺘﺎﯾﯽ «ﺳْﭙِﻨـْـﺘـَﻪ آرَﻣَﺌﯿﺘﯽ» آﻣﺪه، ﻧﺎم ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ اﺳﺖ، از دو ﺑﺨﺶ «ﺳﭙِﻨﺘَﻪ» ﯾﺎ «ﺳﭙﻨﺪ» ﺑﻪ ﻣﺎﻧﮏ ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس و «آرَﻣَﺌﯿﺘﯽ» ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻓﺮوﺗﻨﯽ و ﺑﺮدﺑﺎري ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ دو ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮوﺗﻨﯽِ ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس اﺳﺖ. اﯾﻦ واژه در ﭘﻬﻠﻮي «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺖ» و در ﻓﺎرﺳﯽ «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ» و «اﺳﻔﻨﺪارﻣﺬ» و «اﺳﻔﻨﺪ» ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺳﭙﻨﺪارﻣﺰد ﻟﻘﺐ ﻣﻠﯽ زﻣﯿﻦ اﺳﺖ. ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺴﺘﺮاﻧﻨﺪه، ﻣﻘﺪس، ﻓﺮوﺗﻦ. زﻣﯿﻦ ﻧﻤﺎد ﺑﺎروري اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﯽ، ﺗﻮاﺿﻊ و ﮔﺬﺷﺖ زﻧﺪﮔﯽ را ﺑﻪ ﻫﻤﻪ زﯾﺴﺘﻤﻨﺪان ﻫﺪﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺳﺘﺎن اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن (اﺳﭙﻨﺪﮔﺎن) را ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد ﺗﻤﺎﯾﻼت ﻣﺎدراﻧﻪ و ﺑﺎروري ﻣﯽﭘﻨﺪاﺷﺘﻨﺪ. در ﺳﺎل 1341 ﺧﻮرﺷﯿﺪي، اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﭘﻮرداود روز ﭘﻨﺠﻢ اﺳﻔﻨﺪ و ﺟﺸﻦ اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان «روز ﭘﺮﺳﺘﺎر» ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داد ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و در ﺗﻘﻮﯾﻢ رﺳﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﺛﺒﺖ ﮔﺮدﯾﺪ. ﭘﻮرداوود در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد: در ﻣﯿﺎن ﺟﺸﻦﻫﺎي ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬﮔﺎن ﺟﺸﻨﯽ اﺳﺖ در ﭘﻨﺠﻤﯿﻦ روز از اﺳﻔﻨﺪﻣﺎه. "ﻫﻤﯿﻦ روز ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ و ﺑﺮازﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺸﻦ ﭘﺮﺳﺘﺎران ﻣﯿﻬﻦ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ". از اﯾﻦ روي، روز ﭘﻨﺠﻢ ﻣﺎه دوازدﻫﻢ (اﺳﻔﻨﺪ) ﯾﺎ اﺳﭙﻨﺪ،روز «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺰد» ﯾﺎ «اﺳﭙﻨﺪارﻣﺰد» ﻧﺎم داﺷﺖ ﮐﻪ ﺟﺸﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. «ﺳﭙﻨﺪارﻣﺰدﮔﺎن» ﯾﺎ «اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن» (اﺳﭙﻨﺪﮔﺎن) روز زن و زﻣﯿﻦ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ، «اﺳﻔﻨﺪارﻣﺬ» اﯾﺰد ﻣﻮﮐﻞ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ و اﯾﺰد ﺣﺎﻣﯽ و ﻧﮕﺎﻫﺒﺎن زﻧﺎن ﺷﻮﻫﺮ دوﺳﺖ و ﭘﺎرﺳﺎ و درﺳﺖ ﮐﺎر ﺑﻮده. ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ اﯾﻦ روز ،ﻋﯿﺪ زﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ‌رﻓﺖ. ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﺮاﻣﯽ داﺷﺖ، ﺑﻪ آﻧﺎن ﻫﺪﯾﻪ داده و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽ‌ﮐﺮدﻧﺪ. زﻧﺎن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻫﺪاﯾﺎ و دﻫﺶ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ‌ﺷﺪﻧﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ در اﯾﻦ روز ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﯽ ﻣﯽ‌ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺮدان ﺑﺎﯾﺪ از آﻧﺎن ﻓﺮﻣﺎن ﻣﯽ‌ﺑﺮدﻧﺪ. ﺳﭙﻨﺪارﻣﺰد ﻧﮕﻬﺒﺎن زﻣﯿﻦ اﺳﺖ و از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎن در زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎن ﻧﻘﺶ ﺑﺎروري و ﺑﺎردﻫﯽ دارد ﺟﺸﻦ اﺳﻔﻨﺪﮔﺎن (اﺳﭙﻨﺪﮔﺎن) ﺑﺮاي ﮔﺮاﻣﯿﺪاﺷﺖ زﻧﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﮔﺮدد. اﯾﺮاﻧﯿﺎن از دﯾﺮ ﺑﺎز اﯾﻦ روز را روز زن و روز ﻣﺎدر ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ. اﯾﻦ ﺟﺸﻦ را ﺑﺎ ﻧﺎمﻫﺎي ﺟﺸﻦ ﺑﺮزﯾﮕﺮان ﻫﻢ ﻧﺎﻣﯿﺪه‌اﻧﺪ. در روز اﺳﭙﻨﺪﮔﺎن ﭼﻨﺪ ﺟﺸﻦ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﮑﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﺪه‌اﺳﺖ. ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ آﻧﺎن ﺟﺸﻦ ﻣﺮدﮔﯿﺮان ﯾﺎ ﺟﺸﻦ ﻣﮋدﮔﯿﺮان ﺑﻮد ﮐﻪ وﯾﮋه زﻧﺎن ﺑﻮد. در اﯾﻦ روز ﻣﺮدان ﺑﺮاي زﻧﺎن ﻫﺪﯾﻪ ﻣﯽﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و از آﻧﺎن ﻗﺪرداﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ. اﻣﺮوزه ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻮرد ﺗﺄﮐﯿﺪ در اﺳﭙﻨﺪﮔﺎن ﻗﺪرداﻧﯽ از زﻧﺎن اﺳﺖ.

ﻣﻨﺎﺑﻊ

اﺳﺎﻃﯿﺮ ﻣﻠﻞ آﺳﯿﺎﯾﯽ،ﺟﻠﺪ اول (اﺳﺎﻃﯿﺮ ﭘﺎرﺳﯽ و ﭼﯿﻨﯽ)،اﺛﺮ: ﺟﯽ.ﻣﻨﺎﺳﮏ و م. ﺳﻮﯾﻤﯽ، ﭼﺎپ اول،ﺻﻔﺤﻪ: 57. ﺗﺮﺟﻤﻪ: ﻣﺤﻤﻮد ﻣﺼﻮر رﺣﻤﺎﻧﯽ و ﺧﺴﺮو ﭘﻮرﺣﺴﯿﻨﯽ

ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺳﺎﻃﯿﺮ اﯾﺮان،اﺛﺮ: ﺟﺎن راﺳﻞ ﻫﯿﻨﻠﺰ، ﭼﺎپ دوم، ﺻﻔﺤﻪ 135. ﺗﺮﺟﻤﻪ اﺣﻤﺪ ﺗﻔﻀﻠﯽ،ﺗﻬﺮان،ﻧﺸﺮ ﭼﺸﻤﻪ1391

اﺑﻮرﯾﺤﺎن ﺑﯿﺮوﻧﯽ، آﺛﺎراﻟﺒﺎﻗﯿﻪ، اﮐﺒﺮ داﻧﺎﺳﺮﺷﺖ، اﻧﺘﺸﺎرات اﻣﯿﺮ ﮐﺒﯿﺮ،1386

ﮔﺎﻫﺸﻤﺎري و ﺟﺸﻦﻫﺎي اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﻫﺎﺷﻢ رﺿﯽ، ص 687.اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﻬﺠﺖ،1383

رﺿﺎ ﻃﺎﻫﺮي، آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ و اﯾﺰدﺑﺎﻧﻮان دﯾﮕﺮ در اﺳﻄﻮرهﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎي اﯾﺮاﻧﯿﺎن،ﻧﺸﺮ ﻓﺮوﻫﺮ1393، ص 128

ﭘﻮرداود، اﺑﺮاﻫﯿﻢ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت آﻧﺎﻫﯿﺘﺎ، ﺗﻬﺮان، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان، 1342، ص 168.