به گزارش انجمن خرد به نقل از  ایسنا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، عمران گاراژیان - سرپرست هیأت کاوش در محوطه دامغانی شهر سبزوار - در نشست گزارش به همکار که به همت پژوهشکده باستان‌شناسی در محل پژوهشگاه برگزار شد، گفت: کاوش در محوطه «تپه دامغانی» به کشف آثار، اشیاء و سازه‌های معماری اصیلی از دوران پیش از تاریخ منجر شد که نشان دهنده استقراری بجای مانده از دوره مس - سنگ، مفرغ و اوایل عصرآهن در این محوطه باستانی است.

او با بیان اینکه «محوطه دامغانی استقراری پیش از تاریخ در حاشیه جنوب شرقی شهر سبزوار است» ادامه داد: بخشی از «تپه دامغانی» که در سال ۱۳۸۰ با شماره ۳۷۴۹ به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده، بر اثر خیابان‌کشی (خیابان جهاد کشاورزی مشهور به جاده دلقند) قطع شده است.

گاراژیان با بیان اینکه «محوطه دامغانی واقع در فلات مرکزی ایران از نظر گاهنگاری و وسعت با چند تفاوت شبیه تپه حصار دامغان است»، افزود: سنت‌های آسیای مرکزی در «تپه دامغانی» بیش از حصار مشاهده می‌شود و فرآیند شکل‌گیری در آن نسبت به حصار پراکنده‌تر است. همچنین تخریب در «تپه دامغانی» درحال حاضر بیشتر از حصار صورت گرفته و کاوش‌های باستان‌شناسی در آن بسیار کمتر انجام شده است.

سرپرست هیأت کاوش در محوطه دامغانی شهر سبزوار، حفاظت از آثار پیش از تاریخی در محوطه‌ای که در حاشیه شهر معاصر قرار گرفته، ارزیابی کم و کیف آثار سرجا و سازماندهی و طراحی موزه فضای باز در بافت حاشیه شهر سبزوار، گردآوری اطلاعات پایه، برای پیگیری فرآیند گذار از مس - سنگی به مفرغ و توسعه فرهنگ عصر مفرغ در حاشیه غربی خراسان را از اهداف اصلی کاوش در این تپه اعلام کرد.

او همچنین اظهار کرد: پی‌ریزی پروژه‌ای کاربردی در بافت شهری و بهره‌برداری بهینه از استقرار پیش از تاریخ که در موقعیتی خاص در کنار بزرگ راه تهران - مشهد و حاشیه شهری معاصر واقع شده از دیگر اهداف این پروژه است .

این باستان‌شناس در ادامه با اشاره به کاوش در کارگاه شماره یک که خود سرپرست آن بوده است، تصریح کرد: کاوش در این کارگاه با محور شمال - جنوب شامل ۳۷ گمانه ۱×۴ متر است که بوسیله چهار گروه کاوش انجام شد. باستان‌شناسان که با روش گمانه‌های سوراخ کلیدی، توانستند اطلاعات نسبتا دقیقی از سطح بالایی «تپه دامغانی» و مقدار فرسایش و تخریب‌ها بدست آورند، آثار معماری سرجا و عمق آنها از سطح را در طول محور شمال - جنوب محوطه بطور کلی شناسایی شد.

به گفته گاراژیان کارگاه یک در بخش های مرتفع اطراف درخت کاج دارای آثار اواخر مفرغ میانه و مفرغ جدید است و در سطوح شمالی و جنوبی محدوده یاد شده آثار دوره مس - سنگی شناسایی شده است. کارگاه یک، عمدتا دارای آثار عصر مفرغ قدیم و میانه است که روی بقایای اوایل مس - سنگی در کنار رودخانه فصلی شکل گرفته‌اند. کارگاه سوم نیز عموما بقایای گورستان عصر مفرغ جدید در سطوح بالایی و گورهای مفرغ میانه در میان ساختارهای معماری و نهشته‌های مفرغ قدیم است.

ایجاد سایت موزه

این باستان‌شناس در خصوص ویژگی‌های «تپه دامغانی» برای ایجاد سایت موزه گفت: «تپه دامغانی» در کناره شمالی بزرگراه تهران - مشهد و در داخل شهر قرار گرفته و از هر دو طرف قابل دسترسی است. "قابل دسترس بودن"، در موزه‌های فضای باز یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه داشت و «تپه دامغانی» این شاخصه اصلی را دارد.

گاراژیان همچنین با اشاره به استقبال عموم برای بازدید از این محوطه افزود: بهره‌برداری از سایت موزه با کاوش در این محوطه‌ تعارض ندارد، بلکه امکان بازدید مردم از کاوش بزرگترین قابلیت اینگونه موزه‌ها است. تبدیل «تپه دامغانی» به سایت موزه یک تصمیم مهم و قابل تحسین است؛ البته این کار یک پروژه بلند مدت است و به سرانجام رساندن آن ممکن است سال‌ها به طول انجامد. کاوش در «تپه دامغانی» یک مقوله پژوهشی و کاربردی است؛ چراکه از ابتدا هدف تبدیل این فضای باستانی به سایت موزه بوده است .

تداوم سنت سفال خاکستری

هادی صبوری، سخنران دوم این نشست و دانشجوی دکتری باستان‌شناسی به تشریح کاوش در کارگاه شماره سه «تپه دامغانی» پرداخت و با اشاره به انجام کاوش در دو ترانشه این کارگاه اظهار داشت: موضوعاتی که ماحصل کاوش و تحقیقات در این دو ترانشه است، فرضیاتی است با تکیه بر شواهد مستند که می‌توان در مطالعات آینده برای اثبات آن‌ها حرکت کرد.

صبوری این فرضیات را شامل مدیریت منابع آبی، تداوم سنت سفال خاکستری از دوره مس سنگی به مفرغ قدیم، وجود پیچیدگی‌های اجتماعی، ساختارهایی با کارکرد فرامعیشتی در دوره‌های مس - سنگی، فرآیندهای شکل‌گیری پیچیده و گوناگون بدلیل شرایط توپوگرافیکی خاص منطقه  دانست و گفت: کاوش‌های این فصل آغاز راهی برای نیل به یک هدف بزرگ و بلند مدت است که امیدواریم با فراهم بودن شرایط و بسترهای لازم بتوان تحقیقات گسترده‌تری در زمینه پاسخگویی به مسائل یاد شده مدیریت کرد.

لیلا پاپلی‌یزدی - باستان‌شناس - سخنران دیگر این نشست به بیان گوشه‌ای از کاوش‌های صورت گرفته در کارگاه شماره ۲ «تپه دامغانی» پرداخت و گفت:کارگاه شماره ۲ شمالی‌ترین کارگاه «تپه دامغانی» و کاملا در کنار جاده قرار گرفته است.

او با اشاره به حفر وبررسی ۶ گمانه دراین کارگاه افزود: از مجموع آن‌ها هزاران قطعه سفال، ساختارهای معماری، بقایای کوره پخت سفال، قطعات خشت، گل پخته، پیرک، ظروف سنگی، تیغه‌های سنگی و ... یافت شد که تصور می‌کنیم این سازه‌ها به منظور جلوگیری از انتقال آب رودخانه فصلی به داخل تپه بنا شده باشندغ چرا که این خشت‌ها با نظم خاصی کنار هم قرار گرفته و بین آنها با رسوب پر شده است .

به گفته پاپلی، گروه باستان شناس بر این باور است که با دیواری که نوعی آب بند دارای پشتیبان می باشد رو به رو شده است.

بنابر این گزارش، کاوش هیأت مشترک با هدف لایه‌نگاری بوسیله هنری پل فرانکفورت و علی اکبر وحدتی درسال ۱۳۸۷، گمانه‌زنی به منظور تعیین حریم که گستره محوطه دامغانی را حدود ۱۱۰ هکتار ارزیابی کرده در سال ۱۳۸۸ بوسیله حسن نامی، گمانه زنی به منظور ارزیابی طراحی موزه فضای باز بوسیله گاراژیان در سال ۱۳۹۱از سوابق کاوش در تپه دامغانی است.