بنیانگذارانِ مکتب اعتزالی دو تن از موالیِ ایرانیتبارِ بصره بهنامهای واصل ابن عطاء و عَمرو ابن عُبَید بودند. هردوی اینها برآمدۀ دوران اصلاحات حجاجِ ثقفی بودند.