هیرکانیان

قوم هیرکانی ساکنان آریائی نژاد دره رود اترک (حدفاصل استرآباد تا کراسنوودسک) بودند که بعدها در سرزمینی که هیرکانیا (جرجان) نام گرفت سکونت اختیار کردند. هیرکانیا از مراکز اصلی پارت‌ها یا پارثه‌ها، پس از مهاجرت آنان به ایران بود. شهر پارتی نساوگوی تپه و تورنگ تپه و شاه تپه در زمین‌های هیرکانیه واقع شده بود و در این قلمرو نطفه امپراطوری عظیم اشکانی بسته شد.

دیاکونوف در این مورد چنین می‌گوید:

«پارت یا پارثه همان هیرکانیه (گرگان - جرجان) است و چنان که گفتیم سرزمین پارت در آغاز ناحیه مرزی ماد بود. بسیاری از ایالاتی که بعدها جزو پارت محسوب گشتند مثل «خوآرن» و «قومس» از سرزمین‌های خاص ماد بودند، اما هیرکانیه یعنی کرانه جنوب شرقی دریای کاسپی و در‌ه‌های رود گرگان و اترک در زمان نخستین شاهان هخامنشی جزو پارت بوده است».

بنا بر این منطقه هیرکانی تعلق به پارتها (اشکانیان داشته که بعد از مهاجرت از سرزمین و موطن اصلی خود یعنی ایران ویچ (= ایرانه وجه) یا بهشت گمشده آریائی و قرنها قبل از تشکیل سلطنت اشکانی در آنجا رحل اقامت افکنده بودند و یکی از ساتراپ نشین‌های مهم ماد و هخامنشی بشمار میرفت و چنان که نوشته‌‌اند و يشتاسپ پدر داریوش اول، ساتراپ پارثه و هركانه بوده است.