درسی که از ترکیه میتوان آموخت:
رجب طیب اردوغان، علیرغم ناکامی بسیار در سیاستهای داخلی، دستآوردهای بسیاری در سیاست خارجی داشته است. او در داخل کشور با مشکلات بزرگی درگیر است: کاهش ارزش پول ملی، تورم، وضعیت خراب اقتصادی، مشکلات مربوط به انبوه مهاجران سوری، رشد مخالفان سیاسی داخلی و . . . . اما این تمامی کارنامه او نیست. روی دیگر سکّه دستآوردهای بسیار پر اهمیتی است که در سیاست خارجی بدست آورده است.
مهمترین ویژگی سیاست خارجی او اینست که به هیچوجه تمامی تخم مرغها را در یک سبد قرار نداده است. عضو ناتو است، اما با مخالفان ناتو نیز سر و سرّی دارد. توان او برای پیدا کردن زمینههای همکاری در عین روابط خصمانه از ویژگیهای بارز سیاست خارجی اوست.
او نخستین رئیس دیپلوماسی کشور عضو ناتو است که پس از تجاوز روسیه به اوکراین، با پوتین ملاقات کرده است.
روابط تیره سیاسی ترکیه با عربستان برسر قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول پس از امتیاز گیری پنهان و آشکار اینک وارد دوره صلح آمیز با حکام خلیج فارس شده است.
روابط اقتصادی و صنعتی درخور توجهی با روسیه دارد، اما در در سوریه و لیبی در جناح مخالف روسیه قرار دارد.
تجاوز روسیه به اوکراین را غیر قابل قبول اعلام کرده است، ولی از اعمال تحریم کامل غرب به روسیه امتناع میکند.
در نشست اخیر در استانبول میانجی مذاکرات اوکراین با روسیه برسر صدور گندم است، همزمان پهپادهای ترکیه توسط ارتش اوکراین علیه روسیه بکار گرفته میشود.
عضو ناتو است، ولی در سال ۲۰۲۰ از روسیه سیستم پدافند S-400 را خریداری کرد و غرب را بسختی آزرد. نتیجه آنکه، رئیس جمهور امریکا را واداشت که به او قول فروش چند ده فروند جنگنده F-16 را بدهد.
مرتب تهدید میکند که از پیوستن فنلاند و سوئد به ناتو جلوگیری خواهد کرد، مگر اینکه آنان مخالفان کُرد را از کشورشان برانند.
نافرمانی نسبت به غرب را با ایجاد امنیت در کشورهای همسایه و مهمتر از آن، همکاری در مدیریت جهانی مهاجران، جبران میکند.
اردوغان دست پری در اختیار ندارد، ولی بازیگری قهار است. پر بیراه نخواهد بود اگر گفته شود که بندبازیهای دیپلوماتیک او با غرب و روسیه در واقع در راستای تحقق شعاری نانوشته است: ”هم شرقی، هم غربی در خدمت منافع ترکیه“. بازیهای دو دوزه اردوغان آوازه نیکی برای او بهمراه نیاورده، ولی درسی حیاتی برای کشورهایی که میخواهند مستقل باشند، دارد: ”وابستگی سیاسی به یک سو: چه به غرب، چه به شرق، قطعاً در تضاد با منافع ملی است“.
این متن برگرفتهایست از مقالهای بنام آیا اردوغان دیپلومات است؟ “Erdogan The Diplomat?” نویسندهی آن خانم ANA PALACIO میباشد. مقاله در تاریخ ۴ اگوست ۲۰۲۲ برابر با ۱۳ امردادماه ۱۴۰۱ در نشریه پروجکت سندیکت چاپ شده است. به آدرس زیر:
https://www.project-syndicate.org/commentary/turkey-strategic-relevance-ukraine-russia-grain-agreement-by-ana-palacio-2022-08
نویسنده وزیر سابق امورخارجه اسپانیا، معاون ارشد سابق شورای عمومی گروه بانک جهانی و اکنون استاد سخنران دانشگاه جرج تاون واشینگتن دی سی است.
در این اقتباس، فکر و دادههای اصلی از خانم نویسنده است و من آنرا برای ایجاد پرسش در ذهن خواننده ایرانی بصورت یادداشت فوق برگرداندم.
