تنها یک هفته تا تصمیم‌گیری رئیس‌جمهوری آمریکا درباره آینده برجام زمان باقی مانده و نام ایران تبدیل به کلیدواژه‌ای اساسی برای بازار نفت شده است. به گزارش رویترز، معاملات بازار نفت در روز گذشته، با نوسانات محدود رو به بالا همراه بود. این رفتار بازار ناشی از احساس خطری است که نسبت به بازگشت تحریم‌ها علیه ایران و افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیک وجود دارد زیرا آنطور که از نشانه‌های موجود برمی‌آید، احتمال خروج دونالد ترامپ از برجام زیاد است.
تهدید ترامپ نسبت به خروج از برجام، یکی از اقدامات شخص رئیس‌جمهور آمریکا است که بازار نفت را در شرایطی نامشخص قرار داده است. این در حالی است که به غیر از مورد برجام، موارد دیگری نیز بوده که با ورود رئیس‌جمهور آمریکا به آنها، بازار نفت دچار نوسانات ناگهانی شده است. آغاز جنگ تعرفه‌ای با چین، اصرار بر اعمال تحریم علیه صنعت نفت ونزوئلا و توییت‌های منتقدانه نسبت به عملکرد اوپک و اظهارنظر راجع‌به قیمت مناسب نفت؛ از جمله مواردی هستند که از سوی رئیس‌جمهور آمریکا، موجب به هم‌ریختگی و ایجاد چشم‌اندازی نامشخص در بازار نفت شده است. در حال حاضر اگرچه افزایش تردیدها در باقی‌ماندن ترامپ در توافق برجام عاملی صعودی برای نفت شناسایی می‌شود، افزایش تولید نفت از سمت تولیدکنندگان آمریکایی تبدیل به عاملی برای فشار به قیمت‌ها شده است. در این میان تازه‌ترین نظرسنجی رویترز نشان می‌دهد کشورهای عضو اوپک در ماه آوریل، مجموعا ۱۲/ ۳۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده‌اند که ۷۰ هزار بشکه در روز کمتر از ماه مارس بوده است و می‌تواند خبر خوبی برای بازار نفت به شمار برود. به گزارش کارشناسان املاک چهارخانه آورده شده از «دنیای اقتصاد» قیمت هر بشکه نفت خام برنت در معاملات روز گذشته تا لحظه تنظیم این خبر (ساعت ۱۷ به وقت تهران) با ۳۵ سنت رشد قیمت به ۹۷/ ۷۳ دلار بر بشکه رسید. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز با رشدی ۳۴ سنتی بر روی قیمت ۷۷/ ۶۸ دلار بر بشکه ایستاد.
حساسیت بازار به یک تصمیم
اما در روزهای گذشته قیمت نفت در حالی از اظهارنظرها و پیش‌بینی‌های مطرح شده نسبت به احتمال بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، تاثیرات بسیاری گرفته است که در همین زمینه، وزیر امور خارجه ایران روز پنج‌شنبه در ویدئویی که به زبان انگلیسی منتشر کرد، به تهدید رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج از توافق اتمی با ایران (برجام) واکنش نشان داد. ظریف با اشاره به تقاضای دونالد ترامپ برای ایجاد تغییر در برجام، مذاکره بر سر این توافق بین‌المللی را «غیرقابل قبول» عنوان و تاکید کرد: ایران در مورد چیزی که چند سال پیش بر سر آن توافق و اجرا شده است، دوباره مذاکره نخواهد کرد. ایران و پنج قدرت جهانی، در سال ۲۰۱۵ به توافقی دست یافتند که بر اساس آن، تحریم‌های هسته‌ای سازمان ملل علیه ایران لغو شد. با لغو این تحریم‌ها، صنعت نفت ایران که با افت چشم‌گیر تولید و صادرات همراه شده بود، طی مدتی کوتاه به بازار جهانی نفت بازگشت و سهم بازار خود را احیا کرد.
حال به عقیده کارشناسان بهای فعلی نفت، تا حدودی بازتاب نگرانی فعالان بازار این کالا از وضعیت برجام و احتمال اعمال دوباره تحریم‌های آمریکا به خصوص علیه صنعت نفت ایران است. در واقع نگرانی اصلی سرمایه‌گذاران، کاهش عرضه طلای سیاه به بازار نفت در پی سخت‌تر شدن تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران است. این نگرانی به همان میزانی که می‌تواند باعث رشد قیمت نفت شود، چنانچه محقق نشود؛ ریزش قیمت‌ها را در پی خواهد داشت. در همین زمینه، روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز طی گزارشی نوشت: صنعت انرژی ایران، هدف اصلی تحریم‌های احتمالی دولت آمریکا است. در این گزارش در حالی به این نکته تاکید شده است که «دنیای اقتصاد» پیش از این در مصاحبه‌ای با فریدون فشارکی، بنیان‌گذار موسسه بین‌المللی فکت گلوبال انرژی به این نکته اشاره کرده بود که «تمام تحرکات ترامپ برای جلوگیری از سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران است.»
فشار آمریکا علیه ایران در حالی با انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور افزایش یافت که قدرت‌های اروپایی همچنان در پی ارائه راهکاری به ترامپ هستند تا به واسطه آن بتوانند توافق بین‌المللی برجام را حفظ کنند. آنطور که شش منبع آگاه به رویترز گفته‌اند، قدرت‌های اروپایی در کنار تلاش برای متقاعد کردن ترامپ برای باقی ماندن در توافق هسته‌ای، مشغول کار روی طرحی هستند که می‌تواند در صورت خروج آمریکا از برجام، روابط اقتصادی ایران و اروپا را محافظت کند. اهمیت حضور یا عدم حضور آمریکا در برجام برای بازار نفت، به بازگشت تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران باز می‌گردد. بر اساس پیش‌بینی‌های موجود، بازگشت تحریم‌ها علیه صنعت نفت ایران، می‌تواند بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه از عرضه نفت خام ایران به بازار جهانی کم کند. طبق پیش‌بینی گلدمن ساکس، در صورت وقوع چنین اتفاقی، قیمت نفت از ناحیه ایران می‌تواند تا ۷ دلار بر بشکه افزایش پیدا کند. به این ترتیب است که اهمیت انتظار بازار برای نتیجه تصمیم ترامپ، روشن می‌شود.
رشد تولید آمریکا
اما صرف‌نظر از نگرانی‌های ژئوپلیتیک، افزایش تولید نفت آمریکا عاملی برای کاهش قیمت نفت بوده است. به گزارش رویترز، افزایش برداشت از حوزه نفتخیز پرمیان در آمریکا همچنان ادامه دارد تا آنجا که در حال سبقت گرفتن از ظرفیت خطوط لوله انتقال است. آمریکا در حال حاضر ۶/ ۱۰ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند که بیشتر از تولیدات عربستان سعودی است.
کاهش تولید اوپک
در کنار ریسک‌های ژئوپلیتیک بازار که می‌تواند قیمت نفت را صعودی کند، کاهش تولیدات اوپک نیز نقطه اتکای بازار نفت برای رشد قیمت است. بر اساس یک نظرسنجی که از سمت رویترز انجام شده، تولید نفت اوپک در ماه آوریل به دلیل افت شدید تولید در ونزوئلا و صادرات کمتر از سوی تولیدکنندگان آفریقایی، به پایین‌ترین میزان در یک سال اخیر رسیده است. به این ترتیب، پایبندی این گروه به توافق کاهش تولید به رکوردی جدید دست یافت. این نظرسنجی نشان می‌دهد کشورهای عضو اوپک در ماه آوریل، مجموعا ۱۲/ ۳۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده‌اند که ۷۰ هزار بشکه در روز کمتر از ماه مارس بوده است. مجموع تولید اوپک در آوریل پایین‌ترین میزان از آوریل سال ۲۰۱۷ به این سو به شمار می‌رود.
طبق یافته‌های نظرسنجی رویترز، پایبندی تولیدکنندگان به این توافق از ۱۶۱ درصد در مارس به ۱۶۲ درصد در آوریل افزایش یافته است. همچنین هیچ نشانه‌ای از اینکه عربستان سعودی یا سایر تولیدکنندگان بزرگ تولیداتشان را به میزان قابل توجهی افزایش داده باشند تا از قیمت‌های بالاتر بهره‌برداری کنند یا افت تولید ونزوئلا را جبران کنند، به چشم نمی‌خورد. کارستن فریتچ، تحلیلگر کامرز بانک با اشاره به عدم عرضه اضافی از سوی سایر اعضای اوپک برای جبران این کاهش گفت: بدین ترتیب تولید نفت بالاتر آمریکا برای جبران شکاف ایجاد شده در عرضه ضروری است. نفت امسال برای نخستین بار از سال ۲۰۱۴ به بالای ۷۵ دلار در هر بشکه صعود کرد. رشد قیمت نفت در پی تلاش کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، نقش زیادی در افزایش انگیزه تولیدکنندگان نفت آمریکا برای افزایش تولید داشت. با این حال برخی اعضای اوپک می‌گویند برای اطمینان از اینکه اشباع عرضه به پایان رسیده است، محدودیت‌های عرضه باید حفظ شوند.
بر اساس نظرسنجی رویترز، در آوریل بزرگترین کاهش تولید مربوط به ونزوئلا بود که صنعت نفتش به دلیل بحران اقتصادی از منابع مالی لازم محروم مانده است. تولید نفت این کشور در حال حاضر به ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. تولید نفت آنگولا نیز که افت طبیعی تولید برخی از میادین بر تولیدش تاثیر گذاشته است، کاهش یافته و این کشور در حال حاضر بیش از ۲۶۰ هزار بشکه در روز کمتر از سهمیه تعیین شده برای این کشور از سوی اوپک، نفت تولید می‌کند. صادرات نفت نیجریه که امسال افزایش یافته است نیز در آوریل کاهش پیدا کرد.
تولید در لیبی، عضو دیگر اوپک نیز که به دلیل ناآرامی بی‌ثبات مانده است پس از یک اقدام خرابکارانه که جریان نفت از میادین «وها اویل» را متوقف کرد، کاهش یافت.