کارشناسان در گفت‌وگو با «شرق» آینده پیش‌روی بازار نفت پس از تمدید توافق کاهش تولید را پیش‌بینی کردند

پیش‌بینی‌‌ها درست از آب درآمد. روز پنجشنبه، جمع زیادی از وزرای اوپکی و غیراوپکی بر پیش‌بینی تمدید توافق صحه گذاشتند و به‌این‌ترتیب توافق کاهش تولید تا پایان سال ٢٠١٨ تمدید شد. آنچه در اجلاس دور ١٧٣ اوپک بسیار جلب توجه می‌کرد، فارغ از این تمدید، پیوستن نیجریه و لیبی به این توافق بود؛ هرچند باز هم ایران از پیوستن به این توافق در پی مذاکرات قبلی تا رسیدن به سقف تولید پیش از تحریم‌ها کنار گذاشته شد. شاید بتوان نمایش قدرت‌نمایی را نام‌گذاری خوبی برای این دوره اجلاس در نتیجه پیوند کشورهای تولیدکننده و صادرکننده نفت حاضر در این نشست عنوان کرد؛ تاجایی‌که به گفته برخی تحلیلگران حتی این دوره اجلاس «سازمان ملل شرکت‌های صادرکننده و تولیدکننده نفت»، در اذهان جا افتاد؛ اما نکته جالب توجه این دوره اجلاس، کاهش دیدارهای حاشیه‌ای با هیئت ایرانی نسبت به سال گذشته بود. برخی منابع آگاه می‌گویند به نظر می‌رسد سایه تنش‌ها و دشمنی‌های ترامپ و هم‌پیمانانش علیه ایران توانسته بر دیدارها و مذاکرات نفتی اثر بگذارد و ترس از سرمایه‌گذاری در کشور را تقویت کند. هرچند برخی کارشناسان دیگر معتقدند کاهش دیدارها که به‌شدت در این دوره ملموس بود، به سبب مذاکرات مستمر ایران با شرکت‌های خارجی در ایران است که فرصت کوتاه این نشست را تحت‌الشعاع قرار داده بود. از سویی برخی کارشناسان تبعات این تمدید توافق را افزایش قیمت در محدوده ٦٥ تا ٧٠ دلاری در نیمه دوم سال ٢٠١٨ و ورود شیل‌اویل‌ها به بازار و به تبع آن، افزایش تولید غیراوپکی‌ها در سال ٢٠١٩ و سقوط قیمت نفت در محدوده ٣٠ تا٤٠ دلاری را پیش بینی می‌کنند.

‌سازمان مللِ شرکت‌های صادرکننده و تولیدکننده نفت

جواد یارجانی، نماینده اسبق ایران در اوپک که هم‌زمان با برگزاری این نشست به همراه هیئت ایرانی در وین حضور داشت، در گفت‌وگو با «شرق» درباره تأثیرنپذیرفتن عوامل ژئوپلیتیک در نشست اخیر می‌‌‌گوید: با توجه به اینکه اوپک سازمانی است که عمر زیادی از آن می‌گذرد، کشورها تلاش می‌کنند که مسائل سیاسی را در آن دخیل نکنند. یارجانی ادامه می‌‌دهد: در‌عین‌حال ‌که در اجلاس اخیر اوپک تعداد شرکت‌کنندگان زیاد بود، به‌نحوی‌که برخی می‌گفتند شبیه سازمان ملل شرکت‌های صادرکننده و تولیدکننده نفت شده؛ اما طبیعی است که لیدر این نشست از طرف اوپکی‌ها، عربستان و از سوی غیراوپکی‌ها، روسیه بود. به گفته او عربستان به سبب آنکه هم توان تولید بالایی دارد و هم صادرات نفت بالا و در این دوره نیز وزیر انرژی این کشور مسئولیت ریاست کنفرانس اوپک را برعهده داشت، از اثرگذاران این نشست بود. هرچند روسیه به‌عنوان نماینده غیراوپکی‌ها به‌عنوان کشور دیگری که بیش از ١٠‌ میلیون بشکه در روز تولید دارد، نیز از قدرتمندان این دوره محسوب می‌شدند. این کارشناس ارشد انرژی با بیان اینکه تمدید این دوره توافق به علت تجربه تلخ ژانویه ٢٠١٦ و کاهش قیمت به زیر ٣٠ دلار بود، می‌گوید: جو این جلسه زیر سایه تعداد زیاد دعوت‌شدگان بود. اعضای غیراوپکی‌‌ها بسیار بالا بود؛ هرچند این کشورها از نظر تصمیم‌سازی مانند روسیه، عربستان و دیگر اعضای اوپک نقش چندانی نداشتند؛ اما دعوت از این تعداد کشور نشانه‌ای از تلاش برای قدرت‌نمایی و نمایش توان تولید کشورها برای کنترل بازار داشت. تنها چیزی که جلسه را طولانی‌تر کرد، آن بود که میزان تولید نیجریه و لیبی برای انجام تعهدات، به چه میزان باشد که در نهایت به این نتیجه رسید که تولید این دو کشور با یکدیگر از دو‌میلیون‌و ٨٠٠‌ هزار بشکه بیشتر نشود. یارجانی در پاسخ به اینکه چرا ایران در فهرست توافق‌کنندگان کاهش تولید نیست، می‌گوید: ایران همچنان توافق سال گذشته را ادامه می‌دهد. به‌هر‌حال ایران در دوره تلخ تحریم‌ها که هم توان تولید و هم سهم ایران را در بازار کاهش داد، به این سمت می‌رفت که کم‌کم از گردونه تأمین‌کننده انرژی دنیا خارج شود. علاوه بر نبود شناخت از بازار نفت و تأکید بر افزایش قیمت تا ٢٥٠ دلار در هر بشکه در صورت تحریم و کاغذپاره‌خواندن تحریم‌ها، به نظر می‌رسد دست‌اندرکاران آن دوره فراموش کرده بودند که برخی رقبای منطقه‌ای درست به اندازه تولید و صادرات ما اضافه ظرفیت داشتند و به خریداران ما در اروپا مراجعه کرده و مدعی می‌شدند که نگران نباشید اگر ایران تحریم شود، ما می‌توانیم آن را جبران کنیم.بااین‌حال نماینده اسبق ایران در اوپک می‌گوید برای نپیوستن ایران به این توافق، فشاری روی نمایندگان نبود؛ زیرا سال گذشته وزیر نفت به‌خوبی روشن کرده بود که تا رسیدن به قبل از تحریم‌ها، وضعیت ایران خاص است و از‌آنجا‌که چنین تجربه‌ای پیش‌تر درباره عراق نیز در اوپک وجود داشت، فشار خاصی روی نمایندگان ایران وجود نداشت.
 

‌قیمت پیشخور شده بود

او در پاسخ به علت افزایش اندک قیمت پس از توافق در بازار می‌گوید: در تصمیم‌گیری تحلیلگران بازار و دست‌اندرکاران کاغذی، احتمال این توافق از پیش محاسبه ‌شده بود؛ بنابراین قیمت‌ها در بازار چندان افزایش درخور‌توجهی نداشت؛ اما اگر این اتفاق نمی‌افتاد، قیمت‌ها قطعا سقوط می‌کرد. این تحلیلگر بازار نفت معتقد است: این توافق نشان داد در بازار نفت آنچه مهم است، توان تولید است؛ بنابراین باید به فکر برنامه‌های جذب سرمایه برای کشور باشیم و حتی در بخش‌هایی مانند دریای مازندران و قسمت‌هایی از خلیج فارس شرایط بهتر قراردادی را در نظر بگیریم. شاید حتی لازم باشد توافقات نفتی را هم‌زمان با دیگر توافق‌ها در دیگر حوزه‌های استراتژیک پیش‌ ببریم؛ اما درعین‌حال ایران دشمنان زیادی دارد که سعی دارند با برخی سیاست‌ها، سرمایه‌گذاران را از ایران فراری دهند.
 

‌سورپرایز در وین
 

ایمان ناصری، مشاور ارشد مؤسسه مشاورین بازار نفت و گاز FGE، نیز در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: به نظر می‌رسد اغلب بازیگران بازار و کسانی که بازار را رصد می‌کردند، توقع تمدید توافق کاهش تولید را تا پایان سال ٢٠١٨ داشتند؛ بنابراین قیمتی که در بازار می‌بینیم، قیمت نسبتا بالایی برای نفت است که انتظارات داخل آن دیده شده و اگر تصمیمی غیر از این، مانند عدم تمدید یا کاهش مدت تمدید، گرفته می‌شد، قطعا باعث کاهش قیمت در حدود چهار تا شش دلار می‌شد.ناصری در مورد تفاوت آنچه در این نشست رخ داده با دیگر جلسات می‌گوید: پیوستن و ورود لیبی و نیجریه در توافق کاهش تولید، موضوع غیرمنتظره‌ و مثبتی بود که نقشی مثبت روی قیمت داشت. به‌این‌ترتیب این پیوند، قیمت‌ها را برای ادامه مسیر افزایشی، ساپورت می‌کند.به گفته او، این توافق با وجود اینکه ظاهرا بحث بین وزرای اوپک طولانی و ادامه‌دار شد، توافق چندان سخت و دورازانتظاری نبود. بنابراین نمی‌توان قدرت را به بازیگر خاصی منتسب کرد.
‌عربستان، قیمت بالای سهام آرامکو   را  تضمین کرد
این تحلیلگر بازار نفت در مورد موافقان و مخالفان این توافق می‌گوید: یکی از کسانی که به شدت مدافع و موافق توافق بود، عربستان سعودی است که قیمت بالاتر برای نفت برای ٢٠١٨ مورد نیازشان بود و دلیل آن هم این بود که در سال ٢٠١٨، قرار است پنج درصد سهام آرامکو را عرضه کند و برای اینکه ارزش این شرکت بالا برود به قیمت بالاتر نیاز داشتند، درعین‌حال، مخالف اصلی توافق، روسیه بود. دلیل آن بود که روسیه به درستی این را مطرح می‌کرد که قیمت‌های بالاتر نفت که اکنون شاهد هستیم در سال ٢٠١٨ باز هم بالاتر می‌رود و به چیزی حدود ٦٠ تا ٦٥ دلار یا در نیمه دوم ٢٠١٨ بین ٦٥ تا ٧٠ دلار می‌رسد. او ادامه می‌دهد: با قیمت‌های بالا، تولید نفت در کشورهای غیراوپک بالا رفته و موجب می‌شود به دلیل افزایش تولید در ٢٠١٨، افزایش تولید در سال ٢٠١٩ را در کشورهای غیراوپک شاهد باشیم. این اتفاق، موجب افت قیمت‌ها تا محدوده ٤٠ تا ٥٠ دلار خواهد شد.
 

‌ورود شیل‌‌اویل‌ها به عرصه رقابت با تمدید توافق
 

ناصری تأکید می‌کند: این تمدید توافق، موجب افزایش قیمت و قطعا افزایش تولید نفت آمریکا و در نتیجه ظهور دوباره مازاد عرضه و کاهش قیمت قیمت‌ها در سال ٢٠١٩ خواهد بود. او از عوامل تأثیرگذار دیگر در این توافق می‌گوید: جدای از این توافق که شاید توافقی خنثی و تا حدی مثبت برای قیمت نفت به دلیل شمول لیبی و نیجریه بود، دو خبر اثرگذار در این مدت بود. آمریکا به تازگی اعلام کرد ٩,٥‌ میلیون بشکه نفت در ماه سپتامبر تولید کرده، یعنی ١٤٠ هزار بشکه بیش از آنچه پیش‌بینی شده بود که این امر نشانه‌های ظهور افزایش تولید نفت آمریکا بر اثر قیمت‌های بالاتر است. همچنین عراق هم اعلام کرد صادراتش از جنوب، به نزدیک سه‌میلیون و ٩٠٠هزار بشکه رسیده که ٤٠٠ تا ٤٥٠‌هزار بشکه بالاتر از میزان تولید در ماه گذشته این کشور است که نشان می‌دهد عراق توانسته همان‌طور که ادعا کرده بود صادراتش از جنوب را آن‌قدر بالا ببرد که کاهش صادراتش از شمال به دلیل مشکلاتش با اقلیم خودمختار کردستان پوشش داده شود. این دو می‌توانند تأثیر منفی روی قیمت بگذارند. البته برایند آنها، قیمت نفت را همچنان در همین قیمت‌های ٦٠ تا ٦٥ دلار در ماه‌های آینده نگه می‌دارد. باید در نظر داشت با افت بیشتر ظرفیت مخازن در سال ٢٠١٨ در نیمه دوم سال، قیمت ٦٥ تا ٧٠ را هم باید انتظار بکشیم.این کارشناس با تأیید کاهش دیدار‌های هیئت ایرانی در حاشیه این نشست، معتقد است علت این رخداد آن بوده که دیدارها در ایران به‌طور مستمر انجام شده و شرکت‌هایی که در نشست‌های قبلی ایران در اوپک به دیدار هیئت‌های ایرانی می‌آمدند، متعاقب آن دیدارها، حضور متداوم و متعددی را در ایران داشتند و لزوم اینکه در وقت کم حاشیه اوپک، مذاکره کنند وجود ندارد. به گفته ناصری، ترامپ اثر چندانی روی افزایش ریسک و محاسبات سرمایه‌گذاران در ایران ندارد، زیرا شرکت‌ها همچنان ریسک بالایی برای سرمایه‌گذاری در ایران عنوان می‌کنند و علت اصلی هم ملاحظات مالی است که گریبانگیر شرکت‌هایی است که می‌خواهند با ایران کار کنند و ترسی است که از همکاری درازمدت با ایران دارند. 
‌

زنگنه: می‌دانیم چگونه با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا کنار بیاییم
 

در حاشیه این نشست همچنین وزیر نفت اعلام کرد توافق جهانی کاهش تولید نفت تضادی با برنامه‌های افزایش تولید ایران ندارد. به گزارش شبکه خبری سی‌ان‌بی‌سی، بیژن زنگنه پیش از آغاز صدوهفتادوسومین نشست سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) گفت: توافق (کاهش تولید نفت) اوپک کوتاه است و قراردادهای ما پیش از سه سال آینده به تولید نمی‌رسند و این دو مورد با هم تضادی ندارند. او همچنین درباره تأثیر احتمال افزایش تحریم‌های آمریکا ضد ایران، گفت: برای ما تحریم‌های شورای امنیت اهمیت دارند، نه تحریم‌های آمریکا؛ ما و دیگر کشورهای جهان می‌دانیم که چطور با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا ضد ایران کنار بیاییم. این تحریم‌ها منافع شرکت‌های آمریکایی را تهدید می‌کنند و نمی‌توانم درک کنم چرا شرکت‌های نفتی آمریکایی نمی‌توانند وارد بازار ایران شوند. 

‌امضای چند قرارداد با خارجی‌ها تا پایان سال
او همچنین با اشاره به مذاکره ایران با چند شرکت نفتی بین‌المللی، ابراز امیدواری کرد که تا پایان امسال قراردادهایی با این شرکت‌ها امضا شود.

‌مذاکرات ایران و عراق در وین بر سر سوآپ نفت

وزیر نفت همچنین از سفر هیئت عراقی به تهران برای نهایی‌کردن سوآپ نفت میدان‌های کرکوک خبر داد و گفت: غرب کارون، اولویت توسعه میادین نفتی ایران است. زنگنه درباره علاقه‌مندی شرکت روسنفت برای توسعه برخی میدان‌های نفتی ایران  گفت: روسنفت چند تفاهم‌نامه (برای مطالعه طرح توسعه میدان‌های آب تیمور و منصوری)  با ایران امضا کرده و قرار است برنامه جامع توسعه را در اختیار شرکت ملی نفت بگذارد که در صورت توافق به امضای قرارداد نهایی می‌انجامد. او درباره سوآپ نفت خام در دریای خزر با اشاره به اینکه هم‌اکنون روزانه حدود ۲۰‌ هزار بشکه در این منطقه سوآپ می‌شود، تصریح کرد: ظرفیت افزایش رقم سوآپ به بیش از صد هزار بشکه در روز وجود دارد. زنگنه درباره زمان عملیاتی‌شدن سوآپ روزانه ۳۰ تا ۶۰‌ هزار بشکه نفت میدان‌های استان کرکوک عراق به ایران، پاسخ داد: احتمال می‌رود هفته آینده یک هیئت عراقی برای نهایی‌کردن این توافق به ایران سفر کند.

‌ایران از طریق روسیه یک میلیون بشکه نفت صادر کرد

الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه گفت: ایران در ماه نوامبر در قالب توافق دوجانبه با روسیه یک میلیون بشکه نفت به دیگر کشورها صادر کرده و قصد دارد در سال ۲۰۱۸، پنج میلیون تن دیگر صادر کند. 
به گزارش رویترز، در ماه‌های گذشته وزیر انرژی روسیه از اجرائی‌شدن قریب‌الوقوع توافق منعقده بین ایران و روسیه، موسوم به توافق نفت در برابر کالا سخن گفته بود. اکنون به نظر می‌رسد که اجرای این توافق آغاز شده است. در می ٢٠١٧ بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران گفت: تهران و مسکو موافقت‌نامه‌ای را به امضا رسانده‌اند که به موجب آن تهران در مقابل دریافت کالا به مسکو نفت خواهد فروخت. نواک پیش‌تر گفته بود: حجم نفتی که قرار است از ایران خریداری شود، 
صد ‌هزار بشکه در روز است که به پنج میلیون تن در سال می رسد. او همچنین گفته بود، شرکت بازرگانی دولتی پرومیسیری ایمپورت روسیه از دولت این کشور موظف شده تا خرید نفت از ایران در قالب این موافقت‌نامه را انجام دهد.