نگاه آماری به وضعیت اینترنت در چند سال اخیر نشان می‌دهد به دنبال راه‌اندازی نسل‌های سوم و چهارم اینترنت همراه، افزایش پهنای باند، توسعه اینترنت داخلی و... کاربران توانستند شاهد رشد نسبی کیفیت اینترنت باشند و حتی در روزهای حساسی مانند انتخابات با قطع اینترنت مواجه نشوند. البته دستاوردهایی مانند رشد تعداد کسب و کارهای اینترنتی، اجرای سرشماری اینترنتی، توسعه اینترنت روستاها و... گواه این مطلب است که این پدیده دیجیتالی نه چندان جدید بالاخره در سبک زندگی ایرانی‌ها جای گرفت به‌طوری که در سال‌های اخیر به یکی از کالاهای اساسی سبد مصرفی آنها تبدیل شده است. همین امر باعث شده معاون وزیر ارتباطات با اشاره به دو مولفه بهبود کیفیت و قیمت ارزان دسترسی در شبکه ملی اطلاعات و اینکه تا سال ۹۲ ارتباط داده‌ای بین دو نفر در کشور، بسیار بدتر از کیفیت ارتباطات خارجی بود اما امروز در هیچ نقطه‌ای از کشور مشکل کیفیت وجود ندارد، مدعی شود تمام شاخص‌های منتشر شده درخصوص کیفیت شبکه در اقصی نقاط کشور، در حالت استاندارد قرار دارد.
اگر چه در سال‌های اخیر وضعیت اینترنت در کشور با رشد نسبی کیفیت بهتر از گذشته شده، اما آمار به نقل از کاربران درباره کند شدن سرعت اینترنت یا قطع شدن آن، سرعت پایین دانلود و... نشان داد دست اندرکاران ارائه خدمات اینترنت اعم از شرکت زیرساخت و شرکت‌های ارائه دهنده این خدمات همچنان با نارضایتی کاربران مواجهند. گفته وزیر ارتباطات مبنی بر اینکه با وجود هزینه‌ای که مردم برای سرویس اینترنت پرداخت می‌کنند، هنوز کیفیت اینترنت در کشور رضایت‌بخش نیست. به عبارت دیگر، کیفیت حلقه مفقوده زنجیره تامین خدمات اینترنت در کشور است و به نظر می‌رسد، وضعیت اینترنت کشور برخلاف اظهارات مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با شرایط استاندارد فاصله دارد. چرا که به گفته وزیر ارتباطات، کیفیت باید در همه شهرها و همه مراکز بالا برود و مردم باید در قبال پولی که می‌دهند، خدمات باکیفیت دریافت کنند.
با توجه به دامنه فعالیت و کاربری اینترنت مثل انتقال در سطح کشور یا استان‌ها تاکنون استانداردها و پروتکل‌های مختلفی تعریف شده است. برای نمونه، وسیع‌ترین مجموعه استانداردهای تعریف شده برای اینترنت در سطح بین‌الملل منسوب به جامعه اینترنت (Internet Society)، شرکتی بین‌المللی و غیرانتفاعی است که به منظور ارائه و تدوین استانداردها، آموزش و سیاست‌های مربوط به اینترنت با اعضایی متشکل از 140سازمان و 80هزار نفر در این حوزه تاسیس شد. مفهوم اینترنت بی معنا است چرا که هر نهادی در هر کشوری شاخص‌هایی را برای تعیین اینترنت باکیفیت تعریف می‌کند که لزوما این تعاریف یکسان و واحد نیست. برای اینکه گفته شود اینترنت در ایران استاندارد است باید دید معیار وضعیت اینترنت در کدام کشور است. به گفته مهران محمدی، کارشناس شبکه‌های اجتماعی، کیفیت به‌عنوان یکی از شاخص‌های تعیین‌کننده اینترنت استاندارد در سال‌های اخیر به شکل ملموسی ارتقا یافته و رشد قابل توجه و خوبی داشته است. به هر حال، راه‌اندازی نسل‌های جدیدتر اینترنت همراه شرایط دسترسی برای اینترنت را به شکل چشمگیری بهتر کرده که با رضایت کاربران همراه بوده ولی با این حال، در این مرحله از کیفیت هنوز در حد استانداردهای یک کشور اروپایی یا کشورهای شرق آسیا نیست.
محمدعلی یوسفی‌زاده، مدیرعامل یکی از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی نیز درخصوص استاندارد بودن اینترنت کشور به «دنیای اقتصاد» گفت: با توجه به گستره دامنه فعالیت و کاربری اینترنت، نمی‌توان به‌طور کل و جامع گفت که اینترنت استاندارد است. ادعای استاندارد بودن اینترنت از نگاه ارتباطی و انتقال پهنای باند مطرح شده و از این حیث، در سال‌های اخیر با توجه به توسعه مسیرهای انتقالی در ساختار زیرساخت‌ها انجام گرفته، شرایط لازم برای انتقال پهنای باند در شبکه کشور به آن حد از استاندارد رسیده است. اگرچه به لحاظ زیرساخت ارتباطی و انتقال پهنای باند، وضعیت استانداردی برای اینترنت کشور طرح‌ریزی شده، اما نمی‌توان آن را به بخش دیگر اینترنت مثل برخی از مراکز مخابراتی به دلیل نبود کیفیت لازم تعمیم داد. در نهایت اینکه باید دید این استاندارد بودن از چه منظر بیان شده چرا که برای مثال، از نظر مشتری یک مرکزی که لینک ارتباطی ناکارآمدی دارد، استاندارد نیست ولی از نظر ضریب نسبت بیشتری از سرویس در حال ارائه به آن سطح مطلوب رسیده است.
پاشنه آشیل اینترنت کشور
اینترنت ایران در سال‌های اخیر از لحاظ تمام معیارهای کیفی مانند ضریب نفوذ، دسترسی کاربران، افزایش سرعت و دیگر شاخص‌ها رشد چشمگیری کرده و نسبت به قبل به مراتب بهتر شده است. با این حال، این رشد و توسعه اینترنت کشور متناسب با تقاضای روزافزون جامعه و پیشرفت تکنولوژی‌های حوزه IT نیست و همین امر باعث می‌شود اینترنت کشور از آنچه در سایر کشورها دیده می‌شود، عقب‌تر باشد. از نظر مهران محمدی، کارشناس شبکه‌های اجتماعی، پاشنه آشیل اینترنت کشور سه عامل سرعت بی ثبات در اتصال، فقدان Data Center قوی و مجهز و نداشتن تعامل با شرکت‌های بزرگ و مطرح تکنولوژی در ایران است.
وی در ادامه یادآور شد: اگر در کشور شرایطی برای حضور شرکت‌های بزرگ تولیدکننده محتوا یا شرکت‌های موسس شبکه‌های اجتماعی فراهم شود یا آنها احساس کنند می‌توانند در یک فضای امن سرمایه‌گذاری کنند، به‌طور قطع استقبال خواهند کرد. البته این به منظور ارائه اطلاعات شخصی کاربران به دولت نیست. برای نمونه، شرکت گوگل در حال حاضر در سراسر دنیا Data Center تعبیه کرده تا دسترسی کاربران در آن منطقه از سرور محلی تامین شود و این در حالی است که کاربران ایرانی مجبورند این دسترسی را از آمریکا در شرایط بهتر از یک کشور ثالث و نزدیک‌تر دریافت کنند.
البته کارشناسان ضعف دیگر اینترنت را به مخابرات کشور نسبت می‌دهند، به هر حال در این دو دهه اخیر که شرکت‌های اینترنتی توانستند وارد میدان رقابت ارائه خدمات اینترنت شوند، همچنان سایه انحصار مخابرات چه در زمانی که دولتی بود و چه در زمانی که مالکیت آن به بخش خصوصی واگذار شد، بر ارائه خدمات اینترنت سنگینی می‌کند. به هر حال، مخابرات همچنان به‌عنوان قوی‌ترین بازیکن میدان رقابت ارائه اینترنت قدرت نمایی می‌کند تا به گفته محمد علی یوسفی زاده، مدیرعامل یکی از شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی، نبض اینترنت کشور در دستان آن باشد. وی در ادامه بیان کرد: شبکه انتقال استانی در حال حاضر نقطه ضعف اینترنت کشور است که رفع آن منوط به عملکرد مخابرات درخصوص سرمایه‌گذاری و اصلاح آنها است که به‌طور قطع مشکل شبکه حل خواهد شد. از لحاظ سرویس‌دهی، گلوگاه رقابت در ارائه خدمات با کیفیت، همچنان قدرت انحصار مخابرات است. پیش از این بحث اصلی در رابطه با ورود اینترنت به کشور و انتقال آن بین مراکز استان‌ها بود که حل شد. در حال حاضر ارائه سرویس باکیفیت‌تر در سطح استان‌ها است که انتظار می‌رود شرایط تسهیل این سرویس دهی را مخابرات مهیا کند.