برخی آثار متأثر آسیای مرکزی از هنر و دین ساسانیان
آثار متأثر از هنر دوره ساسانی در بامیان آثار یافت شده ساسانی در شهر افراسیاب نشانه های نفوذ دین زرتشت در سغد
در این دو تصویر روبرو نمونهای دیگری از نفوذی که ساسانیان بر همسایگان خود اعمال میکردند دیده میشود. این تصویر از بودا در بامیان را در حالی نشان میدهد که قبای او شبیه آن قبایی است که در سمت راست بر روی صخرهای در تاق بستان دیده میشود که در آن پادشاه قبایی پر از نقشهای گوناگون پوشیده است.
در بسیاری از تصویرهای افغانستان مرکزی، شکرآویزهایی، شبیه آنهایی که از تاج پادشاهان ساسانی آویخته، سربودا را زینت میبخشد.
هاکین معتقد بود که نفوذ ساسانی پس از رسیدن به آسیای مرکزی تنها در آغاز در جزئیات تزیینی متجلی شد ولی باگذشت روزگار در روشی که در آن مناظر به کار میرفت تاثیر کرد.
نقاشی دیواری از بودیسا توای زیبا سده 5 و6 میلادی که تأثیر گرفته از عناصر ساسانی را، هم در دوایر مرواریدشان و هم به صورت شرابه های نور که از سر او خارج می شود می توان دید.
تپهای باستانی وسیعی را بر فراز سمرقند، شهر ِ افراسیاب مینامند که معرف بخشی از فرهنگ کهن ماوراءالنهر است. در اینجا کاوشهای باستانشناسان گوشههایی از تمدنی مدفون را نمایان میسازد. دیوارنگارهها، استودانها و سکههای ِ شهریاران ِ ساسانی ... همه پراکنده در قلمروی به وسعت 219 هکتار،گواهی بر نفوذ دین زرتشت در این ناحیه میباشد.
استودانهای سفالین (یافت شده از شهر افراسیاب) که زرتشتیان برای نگهداری استخوانهایِ درگذشتگان استفاده میکردند و زمان ِ آن را سدهی 7 میلادی نوشتهاند به عهد ساسانی. فرم آنها به لحاظ غنی بودن تزئینات از نمونههای ایرانی پیشی میگیرد. از جملهی تزئینات ِ این استودانها، فرم ِ خاج مانندی است که بر بدنهی بعضی از آنها وجود دارد.
یک استودان سغدی از گل پخته که همزمان همین نقاشیهای دیواری است به سبک دوران یونانی گرائی سده دوم پیش ازمیلاد، اشخاص رادرزیر طاق نماها نشان داده است. و این سبک همانطورکه دیدهایم فقط در مورد هنر مربوط به مردگان مفهومی حقیقی داشت و میتوانست بکاررود.
در تصاویری که به صورت برجسته برروی این استودان نشان داده شدهاند می توان چهار پروردگار مربوط به دین زرتشتی راتشخیص داد: پروردگارزمین، پروردگار آتش، میترا و آناهیتا که برروی استودانی دربیشابور نیز دیده میشوند.
بیشاپور چهار سوی یک استودان که با نقوش ایزدان زینت شده است. دوران ساسانی موزه تهران
