به گزارش انجمن خرد به نقل از ایسنا، «محمدحسن طالبیان» که پیش از ظهر امروز (یک‌شنبه 16 اسفند) در چهاردهمین گردهمایی سالانه باستان‌شناسی در موزه ملی ایران سخن می‌گفت، این همایش سالانه را فرصتی مغتنم برای باستان‌شناسان و پژوهشگران کشور دانست و افزود: این گردهمایی فرصتی است تا باستان‌شناسان پژوهشهای خود را با یکدیگر به مشارکت بگذارند.
به گفته وی، پژوهشهای باستان‌شناسی خون تازه‌ای در رگ‌های میراث فرهنگی است، به گونه‌ای که با افزایش پژوهشهای عمیق و معرفی آنها به حفاظت نیز کمک می‌شود.
معاون میراث فرهنگی با تاکید بر لزوم تهیه نقشه باستان‌شناسی اعلام کرد: تهیه و تدوین نقشه باستان‌شناسی اتفاق بسیار مهمی است که هنوز تکمیل نشده است و با تهیه آن نیز پرونده آن بسته نخواهد شد و نیاز به بازنگری در آینده خواهد داشت.
طالبیان افزود: به عنوان فردی که موضوع حفاظت را دنبال می‌کنم، لازم می‌دانم نقشه باستان‌شناسی کشور با اطلاعات دقیق استان‌ها هرچه سریع‌تر آماده و ابلاغ شود.
او با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی لازم است که از همه‌ی ظرفیت‌های داخلی و خارجی استفاده و از حضور پژوهشگران بین‌المللی بهره‌مند شویم، بیان کرد: هم‌اکنون نگاه‌ها به میراث فرهنگی یک‌پارچه، از نگاهی مجرد به فضای کالبدی پیش رفته که این اتفاق نشان از تحولی بزرگ در حوزه میراث فرهنگی است.
وی با تاکید بر فعالیت‌ها و پژوهشهای میان رشته‌ای در حوزه باستان‌شناسی نیز اظهار کرد: در حال حاضر لازم است فعالیت‌های میان رشته‌ای در حوزه باستان‌شناسی را باور کنیم، چون باستان‌شناسی نیز به سمت شناخت فرهنگ و بحث انسان‌شناختی سوق پیدا کرده است.
او باستان شناسی را رشته‌ای پایه و جامع دانست که شاخه‌های مختلفی دارد و افزود: در این میان میراث فرهنگی نیز نیازمند جامع‌نگری باستان‌شناسانی خبره و حاذق است. به همین دلیل لازم است که از ابزار مدرن و تجربیات جهانی بهره بیشتری گرفته شود.
معاون میراث فرهنگی با اشاره به اینکه باستان شناسی دیگر محوطه نیست و درحال حاضر باستان شناسی شهر با شاخه‌ها و رشته‌های گوناگونی ایجاد شده است گفت: اگر عزم کنیم، تنها بخش کوچکی از تمام توان باستان شناسان کشور در شناسایی سرزمین ایران با 12 هزار سال تاریخِ زیست شناسایی و شناخته می‌شود، به همین دلیل حفاظت از این دستاوردها مشارکت مردمی را طلب می‌کند.
فقط حمایت قانون برای میراث فرهنگی کافی نیست
«حمیده چوبک»، رئیس پژوهشکده باستان شناسی نیز در آیین افتتاحیه چهاردهمین همایش باستان‌شناسی سالانه کشور توسعه را یکی از مهمترین تهدیدهای فیزیکی میراث باستانی دانست و تاکید کرد: فقط حمایت قانون از میراث باستانی و ثبت در فهرست ملی کافی نیست و باید حفاظت از محوطه‌های ثبت نشده تا انجام مطالعات باستان شناسی نیز در قانون لحاظ شود.
او همچنین گزارشی از برآیند کارنامه پژوهشهای باستان شناسی در سال 1393 ارایه داد و گفت: پژوهشکده باستان‌شناسی درسال ۱۳۹۳ با صدور۱۳۸ مجوز برای بررسی‌های باستان‌شناسی، کاوش، گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم، گمانه‌زنی استعلامی و مطالعات طرح‌های عمرانی نقش حاکمیتی و مدیریت علمی فعالیت‌های باستان‌شناسی کشور با نظارت بر اجرای برنامه‌ها ایفا کرده است.
او با نمایش نمودارهایی در این زمینه افزود: این نمودارها قابل تحلیل بوده و گزارشی از مدیریت و توزیع اجرای برنامه‌ها در جامعه باستان‌شناسی کشور است که در آنها کوشش شده تا همه جامعه باستان‌شناسی را پوشش دهد و دربرگیرنده اعضای هیات علمی و کارشناسان پژوهشکده باستان‌شناسی و سازمان میراث فرهنگی در استان‌ها، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور در چهارچوب تفاهم نامه‌های همکاری با پژوهشگاه و نیز باستان‌شناسان مراکز علمی بین‌المللی به صورت هیات‌های مشترک یا اعضای خارجی در هیات‌های ایرانی که آن‌هم درچارچوب تفاهم نامه‌های همکاری‌های علمی با پژوهشگاه بوده و باستان شناسان آزاد که صلاحیت علمی آنها مورد تائید قرار گرفته است.
دبیر چهاردهمین همایش باستان‌شناسی ایران بیان کرد: با توجه به قانون سال ۱۳۰۹، باید این گروه از باستان شناسان وابسته به موسسات علمی معتبر باشند. به همین دلیل برای سال آینده پیش بینی شده که با تاسیس مراکز علمیِ دانش بنیان، رابطه علمی این پژوهشگران با این گونه نهادهای علمی مشخص شود.
اعتبارات پژوهشی دانشگاه‌ها
او در ادامه به انتظار و درخواست پژوهشکده باستان‌شناسی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور اشاره کرد و افزود: موسسات علمی و دانشگاهی خارج از کشور برای پژوهشهای میدانی اعتبارات پژوهشی و حفاظتی پیش‌بینی کرده و فراتر از مطالعات علمی و پرسش‌محور نسبت به محوطه‌های باستانی مسئولیت مدیریتی نیز داشته باشند.
این باستان‌شناس ادامه داد: پژوهشهای باستان‌شناسی شناخت بودها و داشته‌ها و دارایی‌ها تاریخی فرهنگی و هویت فرهنگی در گستره و مرزهای فرهنگی سرزمین با تولید دانش، یافته‌ها و داده‌های نو در زمینه میراث باستان‌شناسی است، نهشته‌ها و داده‌های باستان‌شناسی مدارک و برگه‌های مطمئن علمی و بایگانی هویت فرهنگی ایران است که با تهدیدهای جهانی کنونی و سهم خواهی فرهنگی و جعل هویت و تاریخ در مرزهای جغرافیای فرهنگی ایران، نقش و جایگاه استراتژیک و راهبردی باستان‌شناسی روزبه‌روز نمایان‌تر شده است.
وی با بیان اینکه به طور قطع تا رسیدن به اهداف کلان و جامع باستان‌شناسی علمی و ملی و انجام وظیفه هنوز فاصله زیاد است و پژوهشهای صورت گرفته در اندازه و شان حد انتظار سرزمین تاریخی و باستانی ایران نیست، ادامه داد: برای تحقق برنامه‌های هدفمند و بلندمدت باستان‌شناسی نیاز به زیرساخت‌های متناسب و به‌روز در زمینه آموزش، نیروی انسانی آزموده، امکانات علمی و فنی روزآمد، سرمایه‌گذاری کلان ملی است.
خطر نابودی میراث فرهنگی جدی است
چوبک در ادامه میراث باستان‌شناسی را میراثی در خاک مدفون دانست و افزود: محوطه‌های باستان‌شناسی آخرین بازمانده و بقایای گونه‌های از بین رفته تاریخی و فرهنگی هستند که به شدت با خطر نابودی از طریق عوامل گوناگون مانند جنگ، توسعه شهرها، مالکان زمین‌های کشاورزی و توسعه کشاورزی، سدها و شبکه‌های آبیاری، ایجاد زیرساخت‌هایی مانند راهسازی، مترو و غارت‌های میراث فرهنگی روبرو است.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی طرح‌های عمرانی توسعه را یکی از مهمترین تهدیدهای فیزیکی برای میراث باستانی دانست و افزود: تنها حمایت قانون از میراث باستانی و ثبت در فهرست ملی کافی نیست، پیش بینی حفاظت و حمایت از محوطه‌های ثبت نشده و تازه شناخته شده تا زمانی که ارزیابی مطالعات باستان‌شناسی انجام شود نیز باید در قانون لحاظ شود.
وی افزود: در مواردی که تخریب میراث باستانی و از دست دادن آنها اجتناب‌ناپذیر باشد، باید پژوهشهای کامل باستان‌شناسی و مستندسازی لازم‌الاجرا باشد.
وضع قوانین برای پیشگیری از نابودی میراث فرهنگی
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به رویکرد و راهبرد حفاظت میراث‌فرهنگی و باستان‌شناسی کشور در جریان توسعه عمرانی و اقتصادی که از وظایف ملی است، گفت: باید در برنامه توسعه کشور با وضع قوانین مناسب، دست‌اندرکاران توسعه و طرح‌های عمرانی را مکلف کرد که پیش از اجرای طرح‌های توسعه، پژوهشهای مربوط به تاثیر منفی توسعه بر میراث باستان‌شناسی را انجام داده و در قوانین هزینه این پژوهش‌ها در هزینه‌های پروژه توسعه پیش‌بینی شود.
وی با تاکید بر اینکه بدیهی است انجام وظیفه و برقرار کردن قانون ضامن حفاظت میراث فرهنگی خواهد بود، افزود: نخستین گام رویکرد پیشگیری و آماده‌باش با هوشیاری و پیش‌بینی و تجهیز، در برابر تهدیدها و خطرات است و سپس تهیه نقشه باستان‌شناسی از دارایی‌های میراث فرهنگی کشور و اعلام آن و از سوی دیگر با پایش و رصد طرح‌های عمرانی کشور و نظارت و بازرسی، آسیب‌های ناشی از مداخله در عرصه‌های تاریخی باستانی به کمترین میزان رسیده و به دنبال آن تهدید به فرصت تبدیل شده و با ایجاد موزه در کنار طرح عمرانی آثار مطالعه شده به عنوان بخشی از برنامه توسعه پیش‌بینی شود.
«چوبک» گفت: لازم است با هم‌اندیشی و تشکیل کارگروه از متخصصان موضوع توسعه و حفظ میراث فرهنگی بررسی و آسیب‌شناسی و راهکارهای پاسخگویی شناخته و اجرا شود و همچنین از تجربه‌های گذشته سرزمینی و جهانی و همکاری‌های بین‌المللی بهره گرفته شود.
وی با اشاره به کارهای پیش روی پژوهشکده باستان‌شناسی گفت: برخی از این کارها و برنامه‌ها از پیش آغاز شده وبه سرانجام نرسیده و بر زمین مانده‌اند، کارهایی که اندیشیده شده و آغاز نشده و کارهایی که تاکنون در برنامه جامع و کلان باستان‌شناسی به آن نپرداخته و اکنون اندیشیده و پیش‌بینی شده است.
چوبک گفت: کارها و برنامه‌هایی نیز نیاز به بازنگری و به‌روز شدن دارند تا سازماندهی و ساماندهی باستان‌شناسی کشور انجام شود.
نبود آیین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرایی
این باستان‌شناس با بیان اینکه هنوز طرح‌های بزرگ پژوهشهای باستان‌شناسی و کلیدی که نیمه‌تمام مانده‌اند و طرح‌های محوطه‌های تازه شناخته شده اجرایی نشده و چشم به راه گشایش گره‌ها هستند، تاکید کرد: نبود آئین‌نامه‌ها و شیوه‌نامه‌های اجرائی که دربردارنده حفظ حقوق مادی و معنوی پژوهشگران از یک سو و ازسوی دیگر حقوق و جایگاه پژوهشکده به عنوان متولی مدیریت باستان شناسی کشور و نماینده ملت در نظارت بر حفظ میراث باستانی سرزمین، انجام وظیفه و دستیابی به اهداف علمی، پژوهشکده را با چالش‌هایی بنیادی روبه‌رو کرده است.
وی گفت :برای برون‌رفت از شرایط بحران، پژوهشکده با آسیب‌شناسی و پیش‌بینی‌های لازم گام‌های موثری برداشته است. تدوین آئین‌نامه اجرائی طرح‌های عمرانی، آئین‌نامه همکاری با مراکز علمی کشوری و بین‌المللی، آئین‌نامه یافته‌های باستان‌شناسی و مطالعات نمونه‌های آزمایشگاهی با همکاری اداره‌کل موزه‌ها، تدوین شرح وظائف سرپرستان، نمایندگان و ناظران هیات‌های باستان شناسی، تفویض اختیار صدور مجوز کاوش‌ها و بررسی‌ها به ریاست پژوهشگاه از طرف ریاست سازمان به منظور ساماندهی و یکپارچگی انجام برنامه‌های پژوهشهای باستان‌شناسی، نظارت بر اجرای برنامه با بازدید هیات‌های کارشناسی و مشورتی، بررسی گزارش‌ها و نقد و بررسی و ارزیابی علمی طرح‌ها و بررسی صلاحیت سرپرستان و اعضای گروه‌های پژوهشی و تعیین ضوابط در راستای بهبود و بهسازی باستان‌شناسی کشور بوده است.
چوبک افزود: تعیین اولویت‌های پژوهشهای باستان شناسی، تهیه برنامه بررسی‌ها و پژوهشهای باستان‌شناسی جامع و کلان خلیج فارس و دریای مکران با اهداف کلان ملی برای پاسخگوئی به تهاجم‌های فرهنگی و زیاده‌خواهی و جعل هویت و تاریخ، در سال جاری مطرح و برگزاری همایش بین‌المللی باستان شناسی خلیج فارس پیش‌بینی و پیگیری شده است.
وی گفت: تشکیل گروه باستان‌شناسی زیر آب نیز در این راستا راه‌اندازی شد و تفاهمنامه‌های لازم با مراکز علمی مانند اقیانوس شناسی کشور در دستور کار قرار گرفت. همچنین تعیین برنامه‌های کلان بلندمدت برای محوطه‌های باستانی با چشم‌انداز سایت موزه در سراسر کشور انجام شد، که بیش از ۱۰۰ محوطه باستانی با ارزش‌های ملی، منطقه‌ای وجهانی به سازمان برنامه معرفی شد که امیدواریم در سالهای آینده باسرمایه گذاری‌های مناسب استانی، ملی وبین المللی این برنامه اجرائی وتحقق یابد.
چرا گردهمایی‌های سالانه باستان‌شناسان برگزار می‌شود؟
وی گفت: پژوهشکده باستان شناسی براین باوراست که برگزاری گردهمائی سالانه باستان شناسی دراندازه ملی وبین المللی در یک زمان ومکان مشخص، راهبردی است و رویدادی است که جامعه باستان شناسی ایران وجهان چشم به آن دارند و همچنین برای پژوهشکده باستان شناسی و باستان شناسان فرصتی است که کارنامه خودرا دربرابر داوری ونقدوبررسی قرار دهد .
او افزود: ارائه نتایج آخرین پژوهش ها در گردهمائی باستان شناسی سالانه سنتی ارزشمند است که ازدهه پنجاه به کوشش دکتر فیروز باقرزاده رئیس وقت مرکز باستان شناسی آغاز شد و باتوجه به اینکه شماری اندک از باستان شناسان وپژوهشگران دراین دست گردهمائی‌ها حضور دارند، بهتر است برای فراگیرتر شدن و گسترش دستاوردهای پژوهشهای باستان شناسی این گزارش‌ها چاپ وانتشار یابد.
وی گفت: با افزایش فعالیت‌های باستان شناسی چاپ گزارش کامل این پژوهش‌ها امکان پذیر نبود، به همین دلیل پژوهشکده تلاش می‌کند که خلاصه گزارش‌ها را با شیوه نامه ای که دربرگیرنده بیشترین داده‌ها و اطلاعات از پژوهشهای انجام شده است، گردآوری و منتشر کند.
چوبک افزود:چاپ کامل وتحلیلی پژوهشهای میدانی به شکل تک‌نگاری در برنامه پژوهشکده باستان شناسی پیش بینی شده است و درآخرین روزهائی که تدوین این گزارش‌ها انجام می‌شد، مراکز انتشاراتی بین‌المللی مانند کمبریج برای چاپ نتایج پژوهشهای میدانی باستان شناسی ایران اعلام آمادگی کردند که دروازه‌ی تازه‌ای برای باستان شناسی کشور خواهد بود .
وی در پایان سخنان خود یاد سه باستان شناس پیشکسوت که در سال 94 به دیار حق شتافتند شادروان دکتر شهریار عدل ،زنده یاد نوشین روان شهربانو سلیمانی ، و شادروان استاد سید محمود موسوی را گرامی داشت.