٣- کلنی‌های یونانی کرانه‌های تراکیه، پروپونتید و پونت اوکسین

کلنی ‌های یونانیان در جهت شمال و شمال شرقی بجانب کرانه تراکیه(*)، هلس پونت (Hellespont) یا داردانل(Dardanele)، پروپونتید (دریای مرمره) و پونت اوکسین (دریای سیاه) گسترش یافت.

در آغاز قرن ‌های هشتم و هفتم کلنی‌های متعددی در شبه جزیره کالسیدیک، در کنار یکدیگر ایجاد شدند، که بیشتر آنان را اتباع کالسیس بنیان نهاده بودند و از این جهت این شبه جزیره بنام کالسیدیک خوانده شد. کورینتی‌ها نیز بدنبال کالسیسی‌ها آمدند و مهاجرنشین پوتیده (شهری در مقدونیه Potidee) را تأسیس کردند. کلنی ‌های آبدر(Abdere) و مارونه(Maronee)، در ابتدای خطوط بازرگانی که به داخل سرزمین تراکیه راه می‌یافت در کرانه‌های بالکان، و در دانوب، بوجود آمدند..
اهالی میلت، برای آنکه برتری بازرگانی را به لیدی واگذار نکرده باشند، در مواضعی در پشت سر دولت لیدی جایگیر شدند، در کرانه شمال غربی آسیای میانه استقرار یافتند و رفته رفته بسوی شمال، ساحل هلس پونت و پروپونتید، پیشروی کردند. آنان بر کرانه جنوبی دریای مرمره بندر سیزیک را بنیان نهادند که در پیرامون آن نیز کلنی‌‌های دیگری از مهاجران میلت بوجود آمد. کرانه شمالی پروپونتید را مهاجرنشینان مگار اشغال کردند، در مدخل تراکیه از جانب بسفر، کالسدونی را ایجاد کردند و از آنجا کلید پونت اوکسین را بدست خود گرفتند؛ و در ساحل مقابل، در ناحیه خروجی داردانل، بیزانس را تأسیس کردند. (اواسط قرن هفتم) در اشغال کرانه‌های دریای سیاه و استفاده از آن نقش برتر با میلت بود. خصوصیت قرن‌های هفتم و ششم قبل از میلاد، یعنی دوران نفوذ مهاجران میلت به نواحی دریای سیاه، رونق بازرگانی و صنعتی این سرزمین است. بسیاری از مردم میلت دریای سیاه را درنوردیدند. بنا به روایات (استرابون)، یونانیان، در آغاز این دریا را بنام «مهمان آزار Pontos Axe Nos» می‌نامیدند ولی بعدها، پس از مهاجرت آنرا به لقب «مهمان نواز Pontos Euxenos» ملقب ساختند. این روایت نشان می‌دهد که یونانیان برای نخستین بار در قرن هشتم به دریای سیاه راه یافتند.
در نیمه اول قرن هفتم مهاجران میلت در ساحل جنوبی این دریا دو شهر مهم بازرگانی – سینوپ(Sinope) و ترابوزان(Trapezonte) - را بنا کردند. دیری نپائید که سینوپ به یکی از شهر‌های عمده دریای سیاه مبدل شد. این شهر به دو بندر بازرگانی دسترسی داشت و بطور عمده چوب‌‌های صنعتی، روغن زیتون و ماهی صادر می‌کرد؛ و اندکی بعد، بنوبة خود، مهاجرنشین‌‌های چندی به وجود آورد (کوتی‌یورا Cotyora، کرازونت Kérasonte و دیگران). مهاجرنشین هراکله(شهری در ایتالیای قدیم Heraclee) که مهاجران مگار در نیمه راه بیزانس و سینوپ بنیان نهادند، اهمیتی بسزا یافت.
در نیمه اول قرن ششم، کلنی‌های ایستریا(Istria)، توم(Tomi) یا کنستانتزا(Constantza) و آپولونیا(Apollonia) در ساحل غربی دریای سیاه و در جنوب مصب دانوب سر برافراشتند. طی ۱۵۰ سال (قرن‌های هفتم تا پنجم) كانون اصلی مهاجرنشینی هلنی در کرانه‌ی شمال دریای سیاه پدیدار گردید. نخستین آن، اولبيا(Olbia) بود که در ساحل راست رودخانه هیپانیس(Hypanis)  یا برگ(Boug) قرار داشت. در قرن ششم پیش از میلاد، تیراس(Tyras) (که امروزه آکرمان - بیل گورود Akkerman-Bielgorod نامیده می‌شود و بر کرانه راست مصب مردابی دنیستر(Dniestr) قرار دارد، و نیز شهر‌های قلمرو بعدی بسفر و مهمتر از آن پانتی‌کاپه(Panticapée) و فاناگوریا(Phanagoria)، در پیرامون تنگه کرچ (Kertch) ساخته شدند. در قرن پنجم خرسون، در  منتهی‌الیه جنوبی شبه جزیره‌ی توريد(حکومت قدیمی روسیه شامل کریمه و سرزمین‌های مجاور Tauride) پدیدار گردید. همه این شهرها روی ساحل و یا در نزدیکی آن برپا شدند. خطوط ارتباطی که در پی تأسیس این شهرها استقرار یافت، همه رودخانه‌های بزرگ دانوب، اینستر، بوگ، دنیپر(Dniepr) را طی می‌کرد. حد شمال شرقی به محلی واقع در مصب تانایس(Tanais) یا دن(Don) می‌رسید که بهمین نام خوانده می شد. در شرق دریای سیاه، در کولشيد(Colchide)، نیز کلنی‌های چندی وجود داشت که مهمترین آن فازیس(Phasis) که امروزه پوتی(Poti) نامیده می‌شود و دیوسکوریاس(Dioscurias) را می‌توان نام برد.

یونانیان با تأسیس مهاجرنشین‌ها در شمال دریای سیاه، اساساً هدف‌های بازرگانی تعقیب می‌کردند. ثروت‌‌های طبیعی این سرزمین‌ها، و قبل از همه گندم و ماهی، و سپس دام، عسل، موم، و نمک مهاجران را بسوی خود جلب می‌کرد. کرانه دریای سیاه به عنوان بازار برده که احتیاجات يونان قاره‌‌ای و آرشی‌پل را تدارک می‌کرد، نقش بزرگی به عهده داشت. و بالاخره، صادرات بسیار پر رونق ماهی به نوبه خود موجب شد که مراکز صنعت ماهی در نقاطی مانند سینوپ و پانتی‌کاپه بوجود آید. اتفاقی نیست که سکه‌های بسیاری از شهر‌های پونت اوکسین نقش‌هائی از ماهی دربر دارد و نیز سکه‌های قدیمی اولبيا بشكل ماهی بوده است. در عوض، یونان به کلنی‌ها، شراب و روغن زیتون، که در کوز‌ه‌های مخصوص حمل می‌شد، و نیز پارچه، جواهر، اسلحه، ظروف سفالی و کالا‌های دیگر صادر می‌کرد. و آنگهی، شهر‌های دریای سیاه برای مصرف بومیان بزودی به تولید فرآورده‌هائی دست زدند که در مقایسه با کالاهائی که از متروپول وارد می شد چیزی کم نداشت.

(*) تَراکیه، یا تراکی، تراس، سرزمینی کهن در جنوب شرقی شبه جزیرۀ بالکان قرار دارد. نام این سرزمین برگرفته از نام قوم باستانی تراک است که در هزارۀ ۲ پیش از میلاد در سرزمین‌های واقع میان رودخانۀ دانوب، دریای سیاه و دریای اژه استقرار یافته بودند و مدت‌های مدیدی به صورت چادرنشینی زندگی می‌کردند و همسایگان‌شان آن‌ها را به عنوان برده یا سربازان مزدور به کار می‌گرفتند