ماه گذشته عربستانسعودي، بحرين، مصر و امارات متحده عربي روابط ديپلماتيك و تجاري خود با قطر را بهخاطر آنچه آنها به آن حمايت مالي از تروريسم و رابطه با ايران ميگويند قطع كردهاند. پس از قطع رابطه ديپلماتيك و تجاري با قطر، آنها يك فهرست با ١٣ تقاضا را ارائه كردهاند كه قطر آنها را بهعنوان و بهخاطر نقض فاحش حاكميتش رد كرده است. اين كشورهاي عربي تهديد كردهاند كه اگر اين تقاضاها انجام نپذيرند، تحريمهاي بيشتري عليه قطر اعمال خواهند كرد.
براي رهبران تهران، منازعه بين مؤتلفين مفروض خليجفارس در زماني ويژه و خوشيمني رخ داده است، اين منازعه در زماني رخ ميدهد كه كل جهان سني عرب به نظر عليه اين رهبران پس از سفر دونالد ترامپ به عربستانسعودي در ماه مِی صفبندي كردهاند. در ميان اظهارات تهران دراينباره، حسن روحاني، رئيسجمهوري اسلامي ايران، اشارهاي ظريف خطاب به امير قطر، شيخ تميم بن حمد آل ثاني، داشته است: «فضا و هواي ايران، ارتباطات زميني و دريايي پيوسته روي قطر باز خواهد بود. ايران و قطر با هم برادر و همسايهاند».
هرچند پس از سفر ترامپ به عربستان، تهران خود را براي رويارويي با بلوك متحد دولتهاي ثروتمند و داراي تسليحات خوب و بهروز كه آماده منزويكردن ايران با حمايت و پشتيباني پرشور ايالات متحده بودهاند آماده كرده بود. عربستانسعودي مبلغ صد ميليارد دلار را صرف خريد سلاحهاي آمريكايي كرده و روابط نزديكي را عليه تهران با آقاي ترامپ شكل داده است. ايالات متحده، عربستانسعودي و اسرائيل، ايران را بهعنوان منبع اوليه بيثباتي در منطقه مطرح كرده بودند.
بهنظر میرسد که راه برای شخمزدن جاده بهمنظور اعمال فشار علیه ایران باز است، اما بعد آنها شروع به جنگیدن بین خودشان کردهاند. یک خبرگزاری قطری اعلام کرده که از امیر قطر نقلقول کردهاند که او خواهان کاهش تنشها با ایران است؛ گزارشی که امیر قطر آن را رد کرده است. عربستانسعودی و امارات متحده عربی با خشم تمام عکسالعمل نشان دادهاند و یک محاصره دیپلماتیک و تجاری را علیه کشور قطر که دارای ذخایر عظیم گاز است شروع کرده و یک فهرست ١٣ موردی از تقاضاهای خود را ارائه کردهاند- تقاضا و خواسته سیزدهم: با تمامی خواستههای ما موافقت کنید- و حتی شهروندان خود را از پوشیدن لباس فوتبالی که نام حامی تیم فوتبال- خطوط هوایی قطر- را برخود دارد منع کردهاند. یکی از آن خواستهها این است که قطر باید پایگاه نظامی ترکیه را در خاک خود تعطیل کند. حمیدرضا ترقی که یک تحلیلگر محافظهکار در ایران است، گفته: «بهجای ساختن و برقراری یک ناتوی عربی، آنها دشمنان بیشتری را برمیانگیزند، دستآخر تنها ایالات متحده است که از این وضعیت سود میبرد؛ آمریکایی که همه این سلاحها را به آن کشورها میفروشد».
اما حتی در آنجا نیز رویارویی در خلیجفارس لحظات اضطرابانگیزی را برای پنتاگون آفریده است. پنتاگون کار کمپین هوایی در سوریه را از پایگاهی اصلی در قطر انجام میدهد. تحلیلگران در اینجا میگویند این اوضاع، اوضاع مشابه و آشنایی برای تهران است که رقابت منطقهایشان با عربستانسعودی و سایر کشورهای عربی گاه به این معناست که آنها منتظرند سعودیها به پاهایشان شلیک کنند. بهنظر میرسد که آن راهبرد با بالاآمدن و بهعرصهرسیدن محمدبن سلمان ٣١ساله مناسبتر باشد. او كه بهتازگي وليعهد شده و شهرتی بههم زده، معمار جنگ سعودیها در یمن است؛ نبردی که بنا بود در عرض دو روز به پيروزي برسد، اما این جنگ لنگلنگان وارد سال سومش و باعث یک بحران بشری وحشتناک شده است. اکنون ولیعهد سعودی بهعنوان نیروی رانش در پس تلاش برای ایزوله و منزویکردن قطر به حساب میآید. درهمینحال گزارشات دادهشده از سوی خبرگزاریهای ایرانی حاکی از آن است که چگونه ایران بهخاطر استفاده فزاینده قطریها از فضای ایران ثروتی میاندوزد. در طول سالها ایران پیوسته ترجیح داده که بازی دراز و طولانی را انجام دهد، کمتر دروغ بگوید و بهجای دنبالکردن پیروزیهای سریع، با نواب محلی کار کند. تحلیلگران میگویند: قطر نمیتواند بيش از هواپیماهای مملو از غذایی که از قبل از سوی ایران ارسال شده، انتظار حمايت داشته باشد.
حسین شیخالاسلام، یکی از مشاوران وزیر امور خارجه ایران، محمدجواد ظریف، میگوید: منافع ما در صورتی که جنگی در منطقه رخ ندهد به بهترین وجه فراهم میآید. ما نه منازعه و نه تنشهای بیشتر در منطقهمان را خواهانیم. ما سعی میکنیم عقلانی عمل کنیم زیرا حریفهای ما در منطقه جوانان نابالغي هستند كه در رویکردهایشان نسبت به قطر غیرعقلایی عمل میکنند.