عزیزخان سردار مکری، سپهسالار کرد ایران

عزیزخان سردار مکری، سپهسالار کرد ایران

عزیزخان به سبب توانایی‌اش مورد توجه امیرکبیر بود و در طول صدارت وی، مأموریت‎های مهمی یافت، از جمله در ۱۲۶۵ برای خوشامدگویی به الکساندر (ولیعهد روسیه) که برای نظم بخشیدن به قفقاز و گرجستان به ایروان رفته بود، به آن‌جا رفت.

تاریخ ثبت: (1400/05/09 )  تاریخ بروزآوری: (1400/05/09 )

این مطلب (2,570)  بار مطالعه شده است.

این مطلب را با دوستان خود در واتساپ به اشتراک بگذارید.

عزیزخان سردار مکری، سپهسالار کرد ایران

یکی از رجال میهن‎پرست، مترقی و پاکدست دوران قاجار، عزیزخان سردار مکری فرمانده کل قوای ایران عهد ناصری و داماد محمدتقی‎خان امیرکبیر بود که برای ایرانیان ناشناخته مانده است.


عزیزخان، پسر سلطان محمد مکری، از طایفه گه‎ورک از طوایف کرد مُکری آذربایجان بود. وی در حدود ۱۱۷۱ خورشیدی در ناحیه سردشت به دنیا آمد. او توانست با کمک برادرش فرخ‎خان که یک نظامی بود، در تبریز با درجه یاوری در فوج ششم وارد نظام شود. 

 

عزیزخان رشادت خود را در نبرد اول هرات در زمان محمدشاه قاجار نشان داد. در لشکرکشی محمدشاه قاجار به هرات به سال ۱۲۵۳–۱۲۵۴ قمری، عزیزخان از جمله سران سپاهی بوده که به محاصره هرات رفته بود، در آن زمان او رتبه سرهنگی فوج ششم تبریز را داشت. در ۱۵ رمضان سال ۱۲۵۳ قمری که هرات در محاصره لشکریان محمدشاه بود از سوی او پی در پی به قلعه شهر حمله می‌شد، یار محمدخان وزیر کامران میرزا امیر یاغی هرات از محمدشاه امان خواست و درخواست کرد که کسی از جانب شاه به داخل هرات برود تا محصورین تسلیم او شوند. به دستور محمدشاه، عزیزخان سرهنگ به داخل شهر رفت و دور روز با یار محمدخان و کامران میرزا مشغول گفتگو بود.
در زمانی که امیرکبیر به صدارت رسید، وارث مشکلات فراوانی از دوره صدارت حاج میرزا آقاسی شد و برای حل این مشکلات از درایت و نبوغ برخی از افراد همچون عزیزخان استفاده کرد.
وی عزیزخان را به تهران فرا خواند و او را به سمت آجودان باشی منصوب کرد. سردار کُل، روز به روز در دستگاه امیر کبیر عزیز تر می‌شد و در مقامی که امیرکبیر به او بخشیده بود، آجودان‌باشی کل لشکر امیرکبیر، سمت امارت نظام و فرماندهی کل قوا را داشت. به همین جهت امیرکبیر غالباً در پیشامدهای مهم نظام، مسئولیت کار را بر عهده عزیزخان می‌گذاشت. عزیزخان به سبب توانایی‌اش مورد توجه امیرکبیر بود و در طول صدارت وی، مأموریت‎های مهمی یافت، از جمله در ۱۲۶۵ برای خوشامدگویی به الکساندر (ولیعهد روسیه) که برای نظم بخشیدن به قفقاز و گرجستان به ایروان رفته بود، به آن‌جا رفت. در شوال ۱۲۶۶، فتنه بابی‎ها در زنجان موجب اغتشاش شده بود. عزیزخان مکری و میرزاحسن‌خان وزیر نظام در بازگشت از مأموریت ایروان وارد زنجان شدند و کوشیدند تا با ملایمت فتنه را فرو بنشانند، ولی موفق نشدند و عزیزخان فرمان جنگ داد. 
در رجب ۱۲۶۷ که ناصرالدین‌شاه قصد سفر به عراق و اصفهان داشت، حکومت تهران در غیاب ناصرالدین شاه، به شاهزاده بهرام‌میرزا سپرده شد. پیشکار بهرام‌میرزا عزیزخان مکری بود که در رأس نُه فوج به انتظام امور و محافظت از تهران اشتغال داشت.
در ۱۲۶۹ به‌رغم میل میرزاآقاخان نوری صدراعظم، طی تشریفاتی خاص، ناصرالدین شاه، عزیزخان مکری را به منصب سرداری کل گماشت. 

 

تلاش برای بی اعتبار کردن سردار میهن پرست 


در ۱۲۷۱، ناصرالدین‌شاه تصمیم به تقسیم وظایف صدراعظم گرفت و عزیزخان سردار کل را‌ به‌طور مستقل مسئول امور لشکری کرد و در ۱۲۷۳، میرزاآقاخان نوری که از رشد موقعیت سردار کل نگران بود، با بهانه‌جویی و اتهامات غیرواقعی درصدد بی‌اعتبار ساختن عزیزخان در نظر شاه بود. سرانجام میرزاآقاخان نوری در شوال همان سال (۱۲۷۳) با متهم کردن عزیزخان به توطئه برای استقلال کردستان و جدا کردن آن از خاک ایران و همدستی با دولت‌های روس و انگلیس، فرمان عزل عزیزخان را از ناصرالدین‌شاه گرفت. پس از برکناریِ میرزاآقاخان نوری از منصب صدارت عظمی در ۱۲۷۵ و تبعید وی به اصفهان، ناصرالدین‌شاه تمام درجات و مناصب سابق عزیزخان را به وی بازگرداند و سپس ریاست قشون آذربایجان را به او سپرد و او را به عنوان پیشکار بهرام‌میرزا معزالدوله، والی آذربایجان، به تبریز فرستاد. عزیزخان با حفظ سمت، به تربیت قشون و افواج نظامی آذربایجان اشتغال داشت و در مواقع اضطراری، همچون جنگ‎های حکام داخلی با ترکمن‎ها، شورش در شهرهای مختلف و حفظ استرآباد از تهاجم ترکمنان، دسته‌ها و فوج‎هایی از آن سپاهیان را به امداد می‌فرستاد. ملاقات با مقامات نظامی روسیه و انجام دادن مذاکراتی در مورد حدود و ثغور آذربایجان نیز از اقداماتی بود که او در این سال انجام داد.

 

 

ادامه خدمات سردار عزیز خان 

در ۱۲۸۱ به فرمان ناصرالدین‌شاه، عزیزخان بقعۀ شیخ‌محمود شبستری را بازسازی کرد. در ۱۲۸۲، طوایف کرد در مرزهای آذربایجان ایجاد ناامنی کردند که عزیزخان موفق شد آنان را سرکوب نماید. سپس، با پیشنهاد تعیین حکام محلی برای قراجه‌داغ، مشکین، سراب، مراغه و ارومی (ارومیه) به‌عنوان شهرهای مرزی، نظم و امنیت را در این منطقه تثبیت کرد.
 ضمنا عزیزخان همچنان درصدد یافتن راهی برای جلوگیری از تهاجم ترکمن‎ها به استرآباد و خراسان بود که سال‎ها سبب بی‌نظمی و ناامنی در آن مناطق شده بودند. اصلاح قشون استرآباد و اعزام نیروی نظامی کمکی به آن منطقه هم‌زمان با تشکیل یک قشون مجهز و تربیت شده با اسلوب نظامی جدید برای مطیع ساختن ترکمنان، راهکاری بود که وی چندین بار در این سال به عرض ناصرالدین‌شاه رساند.
همچنین در سال ۱۲۷۷ هجری قمری که مظفرالدین شاه در کودکی به مقام صاحب اختیاری آذربایجان رسید، عزیز خان سردار به پیشکاری و ترتیب او منصوب شد. یک سال بعد در ذی الحجه ۱۲۷۸ مظفرالدین شاه بعنوان ولیعهد ایران انتخاب شد. عزیزخان نخستین پیشکار آذربایجان در دو نوبت بوده‌است. 
بالاخره عزیزخان که در سال ۱۲۸۷ قمری به پیشکاری آذربایجان نایل شده بود، به علت پیری و کهولت سن در پایان همان سال در تبریز درگذشت و در محله سرخاب و در کنار مقبره سید حمزه دفن شد.

بله عزیزخان سردار مکری به عنوان یک رعیت زاده کٌرد، پیشرفت کرد و با درستکاری و جان فشانی در راه میهن به فرماندهی کل ارتش ایران رسید و نامی نیک از خود در تاریخ باقی گذاشت. 
ایستویک کاردار سفارت انگلیس که عزیزخان را به تاریخ ۱۴ ربیع الاول ۱۲۷۷ قمری در تبریز ملاقات کرده‌است در کتاب خود (سه سال اقامت در ایران) عزیزخان را چنین توصیف می‌کند: سردارکُل یکی از خدمتگذاران پیر و قدیمی ایران است؛ نامش عزیزخان است و به یکی از قبایل کُرد منتسب و مذهبش سنی است، هرچند از خانواده‌ شریفی نیست( منظور این است که وی از طبقه اشراف‎زادگان و خان‎زاده نیست ) ولی میرزا تقی ‎خان وزیر مشهور، به علت کفایت به او سمت آجودان باشی داد و بعد سردار کُل یعنی فرمانده کُل قوا شد و در ایّام جنگ ما با ایران همین سمت را داشت او مردی تنومند و درشت استخوان با چشمانی در خون گرفته‌است.

 

سخنان امیر کبیر در هنگام مرگ در مورد عزیز خان سردار کُل 


همچنین نقل است که امیرکبیر در دم مرگ هنگامی که حاج علی خان صاحب الدوله قاتل وی به دستور شاه می‌خواست رگش را بزند اینگونه وصیت کرد: گر شما رگ من را می‌زنید بدانید زمانی رگ ناصرالدین شاه را زدم که دارالفنون را تأسیس نمودم. اما وصیت من این است اگر من را از بین بردید در میان شما کسی هست که ایران را آباد می‌کند او کسی نیست جز عزیزخان سردار کُل.

برچسب: امیرکبیر; کرد; سپهسالار ایرانی
اثر یا گردآوری: ;منبع: کانال نلگرامی iranban_kord   -  لینک منابع: https://irantarikh.com/   -  

 امیرکبیر
 کرد
 سپهسالار ایرانی
1403/07/13 17:57
در زمینه‌ی انتشار نظرات مخاطبان رعایت چند مورد ضروری است:
  • لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
  • «انجمن خرد» مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
  • انجمن خرد از انتشار نظراتی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های دین مبین اسلام باشد معذور است.
  • درج در قسمت هایی که با ستاره قرمز مشخص گردیده الزامی است.
  • تعداد کاراکترهای نام، ایمیل و نظر نباید به ترتیب بیش از 100، 300 و 500 بیشتر باشد . در صورت عدم رعایت متاسفانه نظر شما ثبت نخواهد گردید.
  • نظرات پس از تأیید مدیر سایت منتشر می‌شود.

نام:

پست الکترونیک:

متن نظر:

کد امنیتی:

نظرات: