پروژه فولاد نيشابور را ميراث دولت احمدي‌نژاد مي‌دانند. دولتي كه هفت طرح فولادي با مكان‌يابي غلط را روي دست دولت بعدي گذاشت. اما در كمال تعجب اگرچه از دولت بعد انتظار تدبير و اميد داشتيم، اميدمان نا‌اميد شد؛ دولتي كه از آن انتظار مي‌رفت راه‌هاي غلط گذشته را اصلاح كند، عزم خود را جزم كرد تا طرح غلط فولاد نيشابور را تكميل كند. يعني همان ديوار كجي كه در دولت عدالت‌محور گذاشته شد، گويا تا ثريا كج خواهد رفت. دشت نيشابور كه يكي از دشت‌هاي بحراني كشور از نظر آب است و كوچك‌ترين خطايي، مي‌تواند براي هميشه بساط تمدن را از اين منطقه جمع كند، ديروز شاهد افتتاح يك طرح فولادي آب‌بر بود. اگرچه مهدي كرباسيان، رئيس هيئت‌عامل ايميدرو در گفت‌وگوي خود با «شرق» به جانمايي غلط اين پروژه در دولت احمدي‌نژاد اذعان مي‌كند اما تلاش‌هاي دولت براي تكميل يك پروژه غلط را هم بر مي‌شمرد! او مي‌گويد آب مورد نياز اين صنعت آب‌بر با مجوز سازمان آب منطقه‌اي از تغيير كاربري آب كشاورزي به صنعت تأمين شده است. یک پرسش بی‌پاسخ این است که كدام مطالعه به سازمان آب منطقه‌اي خراسان‌رضوي نشان داده است كه تغيير كاربري چاه‌هاي كشاورزي به صنعتي، وضعيت دشت نيشابور را بحراني‌تر نخواهد كرد و شاهد فرونشست در اين دشت و ايجاد مشكل براي سرمايه‌گذاري انجام‌شده نخواهيم بود؟ كسي نمي‌داند تغيير كاربري چاه‌هاي كشاورزي در درازمدت چه بلايي بر سر دشت نيشابور خواهد آورد اما همه مي‌دانند كه دشت نيشابور همين امروز هم در معرض خطر است. مشروح گفت‌وگو با مهدی کرباسیان، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس هیئت‌عامل ایمیدرو درباره اين پروژه فولادي در ادامه مي‌آيد.
اجراي پروژه فولاد نيشابور چقدر به ميزان توليد كشور اضافه مي‌كند؟
پروژه نيشابور يكي از هفت طرح فولادي است كه در سال 92 به‌طور كامل متوقف بود. با‌توجه به اينكه ايميدرو نقدينگي وسيعي براي ادامه پروژه نداشت، با گرفتن مشاركت و شركت سرمايه‌گذاري بانك پارسيان (85 درصد مشاركت آنها و 15 درصد ايميدرو) كار را ادامه داديم. ما توانستيم فاز اول پروژه را با حضور رئيس‌جمهور افتتاح كنيم. با افتتاح اين پروژه 800 هزار تن آهن اسفنجي به توليد كشور اضافه مي‌شود. همان‌طور‌كه مي‌دانيد از فراوري سنگ آهن، كنستانتره به‌دست مي‌آيد و با تبديل كنستانتره به گندله و سپس آهن اسفنجي، زمينه توليد شمش فولاد فراهم مي‌شود. با اجراي اين پروژه يك گام به توليد فولاد و هدف توليد 55 هزار تن فولاد در افق 1404 نزديك شديم. درحال‌حاضر زيرساختهاي آب، برق، گاز و راه آهن براي پروژه فراهم است و آماده اجراي فاز دوم هستيم. در فاز دوم هم گشايش اعتبار اسنادي (LC) از محل اعتبار ايران و چين انجام شده است. پيش‌بيني ما اين است كه با اجراي اين فاز 50 هزار تن آهن اسفنجي به فولاد تبديل خواهد شد. اميد است كه اين طرح در رونق منطقه كمك كند و هم به توسعه استان منجر شود.
سنگ آهن مورد‌نياز از معادن خود استان تأمين مي‌شود؟
يكي از اقدامات خوبي كه در اين پروژه انجام داديم، اين بود كه بانك پارسيان در اين پروژه مشاركت كرد. شركت سرمايه‌گذاري بانك پارسيان در پروژه كنستانتره و گندله سنگان كه به ظرفيت پنج ميليون تن بود-در مزايده‌اي كه در سال 93 برگزار كرديم- برنده شد. آنها 60 درصد سهام دارند و 40 درصد سهام هم متعلق به ايميدرو است. درحال‌حاضر دو ميليون و 600 هزار تن كنستانتره در سنگان توليد مي‌شود. عمليات مقدماتي اجرائي دو ميليون و 400 هزار تن طرح تكميلي كنستانتره اپال پارسيان هم كه با مشاركت 60 درصدي شركت سرمايه‌گذاري پارسيان و 40 درصد ايميدرو است، در دو ماه آينده به صورت قطعي آغاز خواهد شد. بنابراین سنگ آهن اين پروژه از سنگان تأمين مي‌شود و زنجيره فولاد كنستانتره و گندله را خواهيم داشت كه در نهايت گندله به سبزوار حمل خواهد شد.
با توجه به خشكي منطقه منابع آبي زنجيره فولادي كه طراحي شده است، چگونه تأمين مي‌شود؟
حرف درستي زديد. متأسفانه جايابي هفت طرح فولادي درست نبوده است اما با كمك مقامات محلي و تبديل چاه كشاورزي به مصارف صنعتي با مجوز سازمان آب منطقه‌اي، آب اين طرح تأمين شده است.
در شرايطي كه جايابي مناسب نبود، امكان توقف طرح وجود نداشت؟
مطلع هستيد كه وقتي پروژه‌اي در منطقه‌اي شروع مي‌شود، چون ابعاد اجتماعي، سياسي و مردمي دارد، نمي‌توان اين پروژه‌ها را جابه‌جا كرد. دولت دهم عمليات كلنگ‌زني و ميزاني از پروژه براي توليد آهن اسفنجي را شروع كرده بود.
پروژه چه ميزان پيشرفت داشت؟ به صرف زدن يك كلنگ، اقدام به تكميل پروژه كرديد و نتوانستيد نسبت به تعطيلي آن اقدام كنيد؟
كجا مي‌توانيد وقتي پروژه‌اي شروع مي‌شود و از نظر اجتماعي و سياسي تبعات دارد، آن را متوقف كنيد؟
پروژه نيشابور چند درصد پيشرفت فيزيكي داشت؟
نزديك به 40 درصد پيشرفت فيزيكي داشت.
براي آن 40 درصد پيشرفت فيزيكي چقدر اعتبار هزينه شده بود؟
به خاطر ندارم. ولي اصلا در هيچ پروژه‌اي وقتي كلنگ‌زني مي‌شود، امكان جابه‌جايي به دليل ابعاد سياسي و فرهنگي وجود ندارد. ما تلاش كرديم بدون اينكه پروژه لطمه‌اي بخورد، زيرساختهاي آن را فراهم كنيم. سياست وزارت صنعت و معدن در پروژه‌هاي بعدي اين است كه مسئله آب در طرح‌ها ديده شود. در سه، چهار سال گذشته اين مسئله به‌عنوان يك اصل مورد توجه قرار گرفته است.
اگر سياست استقرار صنايع آب‌بر بر‌اساس مسئله كمبود آب است، چرا فاز دوم اين پروژه را هم در همان منطقه بدون آب با كمك چين اجرا مي‌كنيد؟
درباره پروژه‌هاي مرتبط با صنايع معدني قطعا بحث تأمين آب به عنوان يك بحث استراتژيك مورد توجه است و مجوزهايي كه وزارت صنعت معدن و تجارت در نظر دارد صادر كند، به اين مسئله توجه مي‌كند. اولويت ما اين است كه اين صنايع در كنار خليج‌فارس و درياي عمان مستقر شود.
يعني فاز دوم طرح فولادي نيشابور در حاشيه آب‌هاي جنوب كشور اجرا مي‌شود؟
خير، اين طرح پيش‌بيني شده كه 800 هزار تن آهن اسفنجي توليد كند و فاز دوم آن هم در سبزوار انجام خواهد شد. زيرا زيرساخت آن فراهم شده است اما پروژه‌هاي جديد كشور را با در نظر گرفتن اولويت آب اجرا مي‌كنيم. نكته مهم ديگر درباره آب، بحث استفاده از پساب شهرها است كه بايد به آن توجه شود.
شهر سبزوار اين پتانسيل را دارد كه از پساب آن براي صنعت فولاد استفاده شود؟
بله. قرار است اين اتفاق بيفتد. اين طرح در جوين است. اگر طرح توسعه‌اي در آنجا اجرا شود، با حل‌مسئله تأمين آب، طرح را تكميل خواهيم كرد.