18 اکتبر 1993: بی نظیر بوتو دختر ذوالفقار علی بوتو که 20 سال پیش نخست وزیر شده بود به این سمت دست پیدا می‌کند. مادر او نصرت بوتو همسر دوم پدرش و اصالتاً از ایرانیان کرد زبان بود. وی اولین زن مسلمان در جهان اسلام هست که به مقام نخست وزیری می‌رسد.
۱۷ فوریه ۱۹۹۷ : نواز شریف برای بار دوم به نخست وزیری می‌رسد.
28 مه 1998 : پاکستان به عنوان اولین کشور اسلامی 5 بمب هستهای را آزمایش کرد و به باشگاه کشورهای صاحب تسلیحات هستهای وارد شد.
عبدالقدیر خان متولد 1936 میلادی، فیزیکدان هستهای و مهندس متالورژی پاکستانی که با تاسیس آزمایشگاه پژوهشی کاهوتا (KRL) در سال ۱۹۷۶ و بر اساس اطلاعاتی که در هنگام کار در شرکت یورنکو در هلند بدست آورده بود برنامه غنیسازی اورانیوم را بنیانگذاری کرده بود، برنامه هستهای پاکستان شتاب بیشتری گرفت. البته تا پیش از این در بین سالهای ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۹ این اطلاعات را به ایران، کره‌شمالی و لیبی نیز فروخت.
در ادامه به سرعت گذار تاریخی خود را متوقف کرده و نگاه دقیقتری به برنامه هستهای پاکستان و انگیزه‌های آن می‌پردازیم.
برای اولین بار ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۴۵ و پس از آن شوروی در سال ۱۹۴۹ به سلاح هستهای دست یافته با فاصله زمانی کوتاه انگلیس، فرانسه و چین نیز به ترتیب در سالهای ۱۹۵۰ ، ۱۹۶۰ و ۱۹۶۰ و آزمایشهایی هستهای انجام دادند سپس با تشکیل باشگاه هستهای و به رسمیت شناختن ۵ کشور به عنوان قدرتهای هسته ای تلاش شد کشورهای دیگر به سراغ بمب اتم نروند، اما دهلینو در ۱۹۹۸ ادعا کرد پنج آزمایش هستهای زیرزمینی انجام داده است و در 28 مه همان سال اسلام آباد نیز 5 آزمایش هستهای زیرزمینی در ایالت بلوچستان در تپه‌های چگای انجام داد در 30 می یک آزمایش دیگر در همین منطقه انجام داد و ادعا کرد 5 آزمایش در پاسخ 5 آزمایش اخیر هند و یکی را در پاسخ به آزمایش صلح‌آمیز هستهای به دهلی در سال ۱۹۷۴ انجام داده است در ادامه سیر برنامه هستهای هند و پاکستان را مد نظر قرار می دهیم.
سیر تحول برنامه هستهای هند
برنامه‌ی هستهای هند در مرکز تحقیقات اتمی بابا در ترومبای آغاز شد این مرکز بر اساس طرح آمریکایی اتم برای صلح شکل گرفت نخستین راکتور هند، راکتور تحقیقاتی آسپارا بود که با کمک انگلیس در سال ۱۹۵۵ ساخته شد و سال بعد نیز هند یک راه مدرن آب سنگین را از کانادا وارد کرد و آمریکا تهیه آب سنگین آن را برعهده گرفت همچنین آمریکا در ساخت و سوخت گیری راکتورهای تاراپور به هند کمک کرد تا اواسط دهه ۶۰ هند تنها طرفدار انرژی صلح‌آمیز اصلی بود. اما سه عامل هستهای شدن چین، اختلافات هند و پاکستان و کسب پرستیژ و جایگاه جهانی هند را برای کسب سلاح اتمی ترغیب کرد. شکست از چین در جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۶۲ و اتمی شدن چین در سال ۱۹۶۴ مهمترین عاملی است که هند را به سوی هستهای شدن سوق داد. رد تقاضای هند از سوی آمریکا و شوروی برای تضمین امنیتی در مقابل چین نیز موجب شد هند در مقابل سه قدرت هستهای چین آمریکا و شوروی احساس محدودیت کند و اختلافات هند و پاکستان از زمان استقلال هند و جدایی پاکستان از هند در سال ۱۹۴۷ به ویژه درگیری در ایالت جامو و کشمیر و جنگ در سالهای ۱۹۴۸، ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱ و همچنین بحران سالهای ۱۹۸3 تا ۱۹۸4 و بحران براستکس در سال ۱۹۸۷، عامل دومی است که انگیزه هند را به منظور هستهای شدن افزایش داد ضمن اینکه هند از کمکهای چین به پاکستان در انتقال فناوری مواد و تسلیحات هستهای نیز احساس نگرانی میکرد. سومین عامل تلاش برای تثبیت جایگاه خود به عنوان قدرت منطقه‌ای افزایش پرستیژ بین‌المللی و استقلال در تصمیم‌گیری در صحنه جهانی میباشد کسب تسلیحات هستهای توسط هند یکی از ملزومات برای عضویت دائم شورای امنیت به شمار میرود با روی کار آمدن ملی‌گراها در هند در دهه ۱۹۸۰ این رویکرد دنبال شد.
هند در سال ۱۹۷۴ اولین آزمایش هستهای خود را انجام داد که آن را آزمایش هستهای صلح‌آمیز نامید. بعد از آن آمریکا محدودیت‌هایی را در زمینه مواد و فناوری هستهای به هند تحمیل کرد و کانادا کمک به برنامه هستهای هند را رها نمود با روی کار آمدن ایندیرا گاندی در سال ۱۹۸۰ برنامه هستهای شتاب بیشتری گرفت که در ابتدا به توسعه برنامه‌های موشکی انجامید و در سال ۱۹۹۶ کلاهک هستهای نیز ساخت شد که قابلیت قرار گرفتن بر موشک پیرتوی 1 را داشت.
سیر تحول برنامه هستهای پاکستان
انگیزه سیاستمداران پاکستانی در دستیابی به سلاح هستهای توازن و بازدارندگی هستهای در مقابل این هند بود. اسلام آباد برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هستهای نیز با مشارکت در طرح آمریکایی اتم برای صلح آغاز گردید.
پاکستان در سال ۱۹۵۵ کمیته انرژی اتمی با عضویت ۱۲ نفر تشکیل شد که به حکومت برای کسب انرژی صلح آمیز هستهای با انعقادق قرارداد و همکاری هستهای آمریکا توصیه نمود اما اختلاف میان هند و پاکستان و جنگ ۱۹۶۵ میان این دو کشور بر سر کشمیر و شکست پاکستان و آزمایش سلاح هستهای هند در سال ۱۹۷۴ پاکستان را برای کسب و بمب اتمی آماده ساخت در سال ۱۹۷۲ نخست وزیر پاکستان ذوالفقار علی بوتو دانشمندان ارشد هستهای پاکستان را در شهر مولتان گرد هم آورد و دستور ساخت بمب اتمی را به آنان داد با بازگشت عبدالقدیر خان از هلند به پاکستان و در واکنش به سیاست‌های توسعه هند برنامه هستهای پاکستان گسترش یافت. عبدالقدیرخان پدر هستهای پاکستان در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای یک پیمانکار کنرسیوم غنیسازی اروپایی به نام یورنکو در هلند کار میکرد و با درخواست علی بوتو در سال ۱۹۷۶ به پاکستان بازگشت. وی طرح‌های ساخت سانتریفیوژ را سرقت و اطلاعات و دانش ساخت بمب اتم را به پاکستان منتقل کرد وی در سال ۱۹۸۷ در مصاحبه با روزنامه نگار هندی پذیرفت که پاکستان توانایی تولید بمب هستهای را دارد بنابراین بعد از آزمایش هستهای هند در مه ۱۹۹۸ پاکستان نیز در همین ماه و سال اقدام به آزمایش هستهای نمود و دو کشور هند و پاکستان به جمع دارندگان بمب اتم پیوستند.