رابرت کلایو (۱۷۷۴-۱۷۲۵) در ۱۸ سالگی به استخدام کمپانی هند شرقی درآمد و در سال ۱۷۴۴ به‌عنوان «نویسنده» (منشی) به «قلعه سن‌جرج» (مدرس) اعزام شد. پس از مدتی به صفوف ارتش کمپانی پیوست و در جنگ‌های متعدد با قدرت‌های محلی هند و نیز با فرانسوی‌ها مورد توجه قرار گرفت، به درجه نایب‌کلنلی رسید و در ژوئن ۱۷۵۶ به‌عنوان فرمانده «قلعه سن‌دیوید» (پایگاه انگلیسی‌ها در نزدیکی پاندیچری در ساحل خلیج بنگال) منصوب شد. کلایو پس از استقرار در «قلعه ویلیام»، تدارک برای اشغال سراسر بنگال را آغاز کرد. نخستین گام، جلب نیروهای محلی بود و با توجه به پیشینه مفصل تکاپوی کمپانی در منطقه این کار دشواری نبود. به‌زودی در پیرامون کلایو گروهی از سران طوایف هندو گرد آمدند. مع‌هذا، مهم‌ترین فرد محلی که با کلایو وارد معامله‌ای شوم شد، میرجعفر بود. میرجعفر(۱۷۶۵-۱۶۹۱)، پسر فردی به نام سیداحمد است از اهالی نجف. سیداحمد ظاهرا به علت تخلف به هند گریخت، در بندر سورت مستقر شد و با زنی هندو ازدواج کرد.

میرجعفر حاصل این وصلت است. میرجعفر در خانه علیوردی خان بزرگ شد و در زمره مستخدمین او جای گرفت. به‌تدریج، کارش بالا گرفت و در جنگ با مهاراجه‌ها، علیوردی‌خان او را در سمت فرمانده قشون خود گمارد. مع‌هذا، مدتی بعد معزول و خانه‌نشین شد. میرجعفر نزد کلایو رفت، آمادگی خود را برای همکاری با ارتش کمپانی اعلام داشت مشروط بر اینکه در سمت حکمران منطقه منصوب شود. میان میرجعفر و کلایو پیمانی محرمانه امضا شد. طبق این پیمان، میرجعفر متعهد شد علاوه بر اعطای امتیازاتی مفصل به کمپانی، مبلغ یک میلیون پوند استرلینگ نیز بابت «غرامت جنگی» به کمپانی و پانصد هزار پوند به کارگزاران کمپانی و شخص کلایو بپردازد. مفاد این پیمان محرمانه و خصوصی هرگز به درستی شناخته نشده است.

برخی مدعی‌اند مبلغ این پیمان شامل تمامی موجودی خزانه مرشدآباد بود که مبلغ آن چهل میلیون پوند استرلینگ تخمین زده می‌شد و پنج درصد آن باید به امین چاند، یکی از سیک‌هایی که مسوولیت امور مالی رابرت کلایو را به‌دست داشت، تعلق می‌گرفت. پس از انعقاد این پیمان، در ۲۲ ژوئن کلایو به همراه نیروهای میرجعفر و سایر متحدین محلی‌اش عازم جنگ با سراج‌الدوله شد. گفته می‌شود در این زمان دوسوم ارتش کلایو هندی بودند. در ۲۳ ژوئن، در پلاسی جنگی سخت درگرفت، قشون سراج‌الدوله شکست خورد و در ۲۸ ژوئن ۱۷۵۷ کلایو در «مسند» مرشدآباد مستقر شد. «جنگ پلاسی» سرآغاز استقرار رسمی حکومت بریتانیا در هند شمرده می‌شود.

بخشی از یک مقاله به قلم عبدالله شهبازی