این خروج احتمالاً از طریق نوعی توافق با اتحادیۀ اروپا صورت می گیرد؛ بدین صورت که آمریکا ضمن کناره گیری از برجام، تمام تحریم های هسته ای ایران را به نقطۀ نخست خود برنمی گرداند و از این طریق، فرصتی در اختیار اروپایی ها می گذارد تا با نوعی تنفس مصنوعی، از مرگ کامل برجام جلوگیری کرده و در همان حال، ایران را به اصلاح مفاد آن متقاعد سازند.

این وضع، قدرت چانه زنی اروپا در مذاکره با ایران را بسیار بالا می برد؛ به طوری که سرنوشت غایی برجام نهایتاً به تصمیم آنها گره می خورد. در حقیقت، آنچه اروپا از ایران می خواهد چندان توفیری با خواست آمریکا ندارد؛ از این رو، تصمیم اروپا نیز در نهایت به سیاست ایران برای نشان دادن نرمش و یا مقابله با خواست آنان بستگی پیدا می کند.

در ایران اما سخنان متفاوتی از محافل مختلف رسمی شنیده می شود. عده ای بر این باورند که خروج آمریکا از برجام به معنای نابودی این توافقنامه است و بنابراین ایران هم باید فوری از آن خارج شود. خروج ایران از برجام اما به چه معنی است؟ بازگشت به شرایط قبل از برجام؟ یعنی افزایش پرشمار سانتریفیوژها و غنی سازی 20 درصدی اورانیوم؟ 

طبعاً چنین حرکتی، تحریم های بین المللی را نیز به شرایط قبل از برجام یعنی به سطح تحریم خرید نفت و و بانک مرکزی برمی گرداند.

برخی بر این تصورند که بازگشت تحریم ها بدان سطح، دیگر امکانپذیر نیست؛ اما می توان از آنها پرسید؛ هنگامی که راه اندازی سانتریفیوژها و غنی سازی 20 درصد امکانپذیر باشد چرا بازگشت تحریم ها امکانپذیر نباشد؟

برخی دیگر بر این باورند که ایران تاب تحمل تمام تحریم ها و گذر موفقیت آمیز از آنها را دارد. از این دسته از افراد هم می توان پرسید که اگر چنین تاب و تحملی وجود داشت؛ چرا در همان سال 92 تدابیر مربوط به آن، به کار گرفته نشد و مذاکرۀ مستقیم با آمریکا و تعلیق بسیاری فعالیت های هسته ای و امضای برجام پیش آمد؟

این در حالی است که از محافل رسمی نزدیک به دولت روحانی، زمزمۀ تداوم حیات برجام از طریق همکاری اروپا و بدون نیاز به آمریکا هم به گوش می رسد.

اروپا اما مدافع بی قید و شرط تداوم بقای برجام نیست و هدف خود را تعدیل و تغییر مفاد آن از راه مذاکره و بخصوص تغییر سیاست منطقه ای ایران در خاورمیانه و تحول جدی در پاره ای سیاست های داخلی قرار داده است.

حال آیا دولت از اختیار و توانایی لازم برای دستیابی به توافق تازه ای با اروپا بر سر موضوعات فوق برخوردار است؟ اگر هست؛ بر اساس کدام قرائن؟ و اگر نیست؛ با کدام چشم انداز از بقای برجام با همکاری اتحادیه سخن می گوید؟

در مجموع به نظرم نوعی بلاتکلیفی و بی تصمیمی در نهادهای حاکم در بارۀ چگونگی برخورد با خروج آمریکا از برجام و نوع تعامل با اتحادیۀ اروپا دیده می شود. ادامۀ بی تصمیمی در این باره، نه فقط چاره ساز نیست؛ بلکه دیگر امکانپذیر هم نیست! بنابراین لحظۀ رویارویی با واقعیت فرا رسیده است.