به گزارش انجمن خرد آورده شده از روابط عمومی بنیاد سینمایی فارابی، احمد مسجدجامعی در اولین نشست فرهنگی اجتماعی «شب یزد» با موضوع تعامل جهانی که با میزبانی خانه فرهنگ صدوقی برگزار شده بود گفت: سینما در معرفی شهرهای تاریخی و باستانی نقش بسیار اساسی دارد. موضوع و لوکیشن خیلی از آثار سینمایی می‌تواند در همین شهر یزد باشد.
عضو شورای شهر تهران با اشاره به نقش سینما در معرفی معماری و سنت‌های شهرها افزود: لوکیشن خیلی از آثار سینمایی می‌تواند در شهر یزد باشد و بسیاری از داستان‌ها مثل شب چله و نوروز و محرّم می‌تواند در یزد روایت شود.
وی اظهار کرد: همین نمونه و نشانه‌هایی که شما دارید، با خواهرخواندگی‌هایی که شهر یزد در این سو و آن سوی جهان دارد، می‌توانید نمادهایی از تاریخ و هویت شهر یزد را آنجا بگذارید، می‌توانید فناوری و معماری بادگیرهای یزد را ثبت کنید. الان تلاش برای ثبت بادگیرهای ایران دارد در کشورهای دیگری صورت می‌گیرد. شما می‌دانید بسیاری از میراث فرهنگی و تاریخی ما توسط دیگران ثبت شده و چنین اتفاقی دارد الان درباره بادگیرهای یزد می‌افتد. جای دیگری دارد برای این میراث، پرونده تشکیل می‌دهد و آنها را می‌خواهد به ثبت برساند؛ بنابراین ساخت و معرفی این نمادها، ایجاد فضاهای گفت‌وگوی متقابل با صاحب نظران بسیار مهم است.
وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: در معرفیِ بهتر یزد باید در بستر رسانه‌های جدید و رسانه‌های مجازی هم کار کرد. در همین مدتی که شهر یزد به عنوان یک مجموعه تاریخی و جهانی ثبت شده، توجه به یزد در فضای مجازی بسیار زیاد شده و اطلاعات درباره یزد و درخواست برای سفر به یزد و کار در این شهر افزایش یافته؛ حالا یک بخشی از آن سفر است، اخبار و گزارش‌های فرهنگی یزد در شبکه‌های اجتماعی بسیار افزایش پیدا کرده و اینها در فضای رسانه مهم است و باید تقویت شود.
این چهره فرهنگی تاکید کرد: خوشبختانه سینمای ایران به این شهر توجه داشته که باید تقویت شود و این مقدمه‌ای خواهد بود برای ورود سینمای جهان به این شهر، باید توجه سینمای جهان به ارزش‌های یزد جلب شود و ارزش‌های آیینی، ایرانی، تاریخی، فرهنگی یزد در سینما مورد توجه قرار گیرد. آن هم در این شهر که می‌توان آن را شهر کیمیاگران نامید؛ شهری که از خشت، بهترین دستاوردها را می‌سازد، شهری که از قطره قطره آب بهترین استفاده را می‌کند و شهری که در نهاد خودش مدنیت را پرورانده، تجربه کرده، بسط داده و همچنان می‌تواند در عرصه جهانی افتخاری برای این سرزمین و این آیین و این فرهنگ باشد.
مسجدجامعی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ثبت جهانی یزد گفت: ثبت جهانی شهر یزد برآمده از مجموع میراثِ رسیده به ماست؛ که میراث معنوی یزد بخشی از آن است. در یزد روحیه همکاری و مشارکت بالاست، یک بخشی از آن برمی‌گردد به انزوای جغرافیایی یزد؛ یعنی یزد در دل کویر است، این در دل کویر بودن از یک طرف آرامش و امنیتی را ایجاد کرده، دسترسی به آن دشوار بوده، از طرفی زندگی در این جغرافیا، لوازم خودش را دارد. از جمله لوازمش این همکاری‌های نزدیکی است که با هم بوده است. این هم باز یک وجه مدنی است، یعنی مشارکت با یکدیگر برای حل مسائل و مشکلات.
مسجدجامعی خاطرنشان کرد: نکته اصلی این است که تعامل جهانی به این معنا نیست که از ظرفیت‌های خودمان بگذریم. اتفاقا به این معنا است که بر ظرفیت‌های خودمان پافشاری کنیم و از آنها صیانت و در عین حال آنها را روزآمد کنیم. نمی‌شود در دنیای امروز از ظرفیت‌های جدید استفاده نکرد.
وی با اشاره به پیشینه لقب دارالعباده یزد اظهار داشت: باید پرسید منشأ این لقب از کجاست و از چه موقعی یزد را دارالعباده می‌گویند؟ مگر شهرهایی مثل کاشان، قم، مشهد و اصفهان دارالعباده نبوده‌اند؟ شاید به دلیل حضور بزرگان و سلوک‌شان در یزد بوده است. به نظرم این بزرگان سلوکی داشتند که خاص یزد بوده و آن «عبد بودن» را مختص یک قشر خاص نمی‌دانستند که بگویند فقط برای ما، یعنی «ما» را وسیع می‌گرفتند، یزد دارالعباده برای همه بوده است.
وی با اشاره به برخی خاطرات درباره رفتار روحانیون یزدی با شهروندان غیرمسلمان گفت: بزرگان یزد همه را بنده خدا می‌دانستند و خودشان را در برابر بندگان خدا مسئول می‌دانسته‌اند. این نکته ویژه‌ای است؛ که بروز و ظهورش در یزد بیشتر بوده است.
وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد افزود: این رفتاری است که ما امروز به عنوان یک رفتار مدنی و اخلاقی به آن نیاز داریم، همه گروه‌ها را در نظر گرفتن و احترام به همه آنها لازم است.
وی افزود: در گذشته در عین حفظ فاصله، احترام همدیگر را دارند این خود یک فهم مدنی و مشارکت برای حل مسائل روزمره است. مثلا در یزد برای اینکه حریم شرعی را در آب انبارها رعایت کنند، یک مخزن مشترک آب بوده ولی برای ادیان مختلف دسترسی‌های متنوع داشته است.
عضو شورای اسلامی شهر تهران خاطرنشان کرد: تا پیش از این به شهرهای کویری به عنوان شهرهای دارای نقص و کمبود دیده می‌شد؛ اما امروز اینکه شهر یزد شهر جزو میراث جهانی ثبت شده، اتفاقا به خاطر این تفاوتها بوده است. امروز معلوم شده که زندگی کویری مثبت است و نقطه مزیت شهر یزد، بودنش در قلب کویر است. شهری که اقتصاد ویژه خودش را دارد. اقتصاد مقاومتی که تجلی و تجسم آن در همین رفتارهای مردم یزد است. در یزد با خشت خانه می‌سازند، با خشت یک سبک معماری و شهرسازی طراحی می‌شود، یعنی از یک محصول بومی استفاده کاربردی می‌شود. این نکته خیلی ارزشمندی است؛ یعنی در روح معماری ایرانی، برای زندگی امروزی از مصالح و محصولات محلی استفاده می‌شود.
وی گفت: مزیتی که معماری کویر در نسبت با آفتاب تعریف کرده، حتی آب را در سایه از جایی به جایی هدایت می‌کند، از خود آب، سرمای آب و طراوت آب استفاده می‌کند؛ این مسئله بسیار مهمی است، در حقیقت این معماری، نقاط قوت یزد است. من نمی‌دانم چرا این شهر معماری اش را حفظ کرده، ولی شما بدانید سرمایه بزرگی طی سالهای متمادی حفظ شده است.
مسجدجامعی در ادامه با اشاره به معماری سنتی و مصالح آن اظهار داشت: آنهایی که در تهران بوده‌اند می‌دانند، هیچ چیز از آن معماری شکوهمند در شهر تاریخی تهران باقی نمانده است. وقتی از تعامل جهانی حرف می‌زنیم معنایش این نیست که همه چیزمان باید شبیه جهان باشد. اتفاقا یزدی‌ها باید ظرفیت‌های خود را حفظ کنند. من روی این خیلی تاکید دارم، چون در تهران واقعا از این نگاه به اصطلاح متجدد و نوکیسه، آسیب جدی دیده‌ایم؛ بازار تهران را مال‌ها (مجتمع های تجاری) بر باد دادند و همان‌هایی بر باد دادند که دائما به ظاهر بر شعار اقتصاد مقاومتی تاکید می‌کردند. مگر می‌شود در این مال‌هایی که مرکز برندهای خارجی است، از اقتصاد مقاومتی سخن گفت، ولی بازار تهران که مرکز محصولات داخلی است و قرن‌ها سابقه و قدمت دارد، این آسیب جدی را ببیند، بعد شما مرتب بگویید ما می‌خواهیم اقتصاد مقاومتی را حفظ کنیم؛ آخر اینها با هم تطبیق می‌کند؟ اینکه ما بتوانیم ظرفیت‌های خودمان را بشناسیم و به این ظرفیت‌ها پایبند باشیم و این ظرفیت‌ها را روزآمد کنیم، رمز و راز ماندگاری یزد به عنوان یک شهر جهانی است. اگر پاریس هم ثبت جهانی شده، به خاطر این است که در معماری اجازه نمی‌دهند یک آجر را در این شهر جابجا کنند، به خاطر اینکه هویت پاریس یعنی این آجرها.
وی افزود: توجه به هویت به معنای استفاده نکردن از ظرفیت‌های جدید نیست. شما در کنار همین پاریس تاریخی، پاریس سالهای۲۰۰۰ و قرن ٢١ که مدرن است را هم دارید. بالاخره زندگی متحول می‌شود و نیازهای جدید مطرح می‌شود، ولی این نیازهای جدید را در همه جای دنیا به آن فرم و قالب می‌دهند که این فرهنگ و آداب و اصول و سنت‌هایشان را حفظ و البته روزآمد کنند. در ایران «سنت» و «روزآمدی» ظاهرا با هم جمع نشود، ولی واقعیتش این است که در دنیا با هم جمع شده و می‌تواند وضعیت یکپارچه‌ای را به وجود بیاورد.
وی تاکید کرد: تعامل جهانی این است که شما ظرفیت خودتان را عرضه کنید. روی این مسئله هم تاکید دارم و از این ذوق زدگی‌ها و تهران زدگی‌هایی که در کشور به وجود می‌آید هم نگران هستم؛ شما که نمی‌دانید در تهران نمی‌شود نفس کشید، یعنی چه. شما نمی‌دانید در تهرانی که وجب به وجش یک معنای نهفته‌ای داشته، طبیعت ویژه خودش را داشته، اگر پونکی داشته در آن گیاه پونه‌ای بوده، اگر ونکی داشته، درخت ون بوده، اگر نارمکی بوده، انارستان بوده؛ اینطور سابقه که اصلا هیچ چیزی از آنها باقی نمانده، دیگر قناتی در تهران باقی نمانده، درختی باقی نمانده و من نگران هستم که جاذبه این ساختمان‌های بلند و زرق و برق‌ها به ما آسیب بزند و این یک توجه ویژه‌ای می‌خواهد. ما می‌توانیم همه این ظرفیت‌ها را داشته باشیم. قطعا بخشی از شهر ما باید این ظرفیت‌های خانه‌های بزرگ را هم داشته باشد، مجتمع‌های تجاری را هم داشته باشد. همه اینها یک برنامه و قاعده دارد. عمده‌اش این است که ما هویت و ظرفیت خودمان را بتوانیم حفظ کنیم. حالا این ظرفیت یک معنایی هم دارد؛ مثلا الان بحث این می‌شود که بازار تهران را حفظ کنیم، ولی بازار تهران که صرف این کالبد و فیزیک نیست، بازار تهران چیزهای دیگری هم در خودش دارد، یعنی یک نوع پیوستگی بین اقتصاد و فرهنگ و اجتماع هم بوده است. همین حوزه اقتصادی، فرهنگ متناسب با خودش را هم داشته، مدارسش هم آنجا بوده، مساجدش هم آنجا بوده، صندوق‌های خیریه‌اش هم آنجا بوده، بانک‌هایش هم آنجا بوده؛ اینها از همدیگر پشتیبانی می‌کرده و آن روحی است که باید در فضای شهری حاکم باشد، این پیوستگی که باید حاکم باشد. فرهنگ یزد، بازار، مسجد، غذا و لباسش هم می‌شود.
وی ادامه داد: من در یکی از این سفرها با مسئول گردشگری ایتالیا، دیداری داشتم او می‌گفت این اروپایی‌ها که می‌آیند ایران، خیلی دوست دارند زن‌هایشان با لباس‌های زن ایرانی عکس یادگاری داشته باشند. حتی با همین چادرهای سیاه یکدست دوست دارند عکس یادگاری داشته باشند و برایشان یک تجربه جدید است.
وی با اشاره به خاطره‌ای از سفر توریست های خارجی به تهران در ایام محرم گفت: آنها از قبل ثبت نام کرده و رزرو کرده بودند تا رسم و رسومات مذهبی ما را ببینند. باور کنید اینها خیلی در جهان برد دارد. می‌دانستم این آیین ها خیلی جاذبه دارد که منشأ مهربانی، خویشاوندی، ایثار، همدلی و گفتگو شود. این همان میراث یزد است. در اینها خیلی ارزش‌های معنوی و فرهنگی نهفته است.
مسجدجامعی تاکید کرد: اولین مسئله در تعامل جهانی این است که اگر ما بخواهیم به گردشگری، به تعامل جهان ، به تبادل و گفتگو توجه کنیم، اول بدانیم چه داریم و به آن چیزی که داریم، اطمینان داشته باشیم و بدانیم آن چیزی که ما داریم، ارزش‌های ویژه خودش را دارد و مزیت نسبی ما، توجهمان به همین‌ها است و بعد از این می‌توانیم زمینه این تعامل و گفتگو را فراهم کنیم و بسیاری این مسئله می‌تواند مورد توجه باشد. به هیچ وجه در این تعاملات منتظر اینکه دولت ها یک معجزه‌ای کنند، نباشید. ذات کار، کار دولتی نیست، ذات کار، کار مدنی است. مگر فرهنگ یزد، مگر توسط همین مردم حفظ نشد؟ مگر عزاداری سیدالشهدا (ع) مربوط به این دولت و آن دولت است؟ ما هیئت‌هایی داریم صد و چند سال عمرشان است. دولت ها رفته‌اند؛اما نهادهای دینی و مدنی با کارکردها و اثرگذاری شان مانده‌اند. در حقیقت ما باید یک جور فرهنگ سازی کنیم، اگر مردم یزد حساس باشند نسبت به میراث فرهنگی خودشان، نسبت به این آثار ارزشمند خودشان، این به نظرم مهمترین پشتوانه است که هر دولتی خودش را با این تطبیق می‌دهد؛ بنابراین یکی از اولین کارها، فرهنگ سازی است. برای این فرهنگ سازی، ابزارهای جدید می‌تواند خیلی مهم باشد.
وی با اشاره به قرابت مردم یزد و مجارستان گفت: در مجارستان یک علاقه عجیبی نسبت به یزدی‌ها است و تبار خودشان را یزدی می دانند. من در شهر یاسپرین بودم، ولی فکر می‌کنم که مثلا چه آثاری از یزد آنجا است؟ چه گفتگویی بین ما و آنها انجام شده است؟ یا شبه قاره که با یزد ارتباط تاریخی دارد، شبه قاره، یعنی مقصودم این کشورهاست هند، بنگلادش، پاکستان و تا آن سو، ظرفیت یزدی‌ها در آن کشورها بسیار مهم است، شخصیت‌های عرفانی آنجا از قرن ششم و هفتم تبارشان به یزدی‌ها می‌رسد. اتفاقا از تجار یزد هم بودند. اینها با تجارت خودشان، فرهنگ را می‌بردند. این نبوده که فرهنگ منهای تجارت باشد. تجارت و اقتصاد و فرهنگ با همدیگر آمیخته بوده و اصلا ویژگی یزدی‌ها این بوده که با تلاش و بردباری، اینها را با همدیگر در همه جای این عالم بردند. درکتاب «پارسی گویان شبه قاره» که سه جلد است. ببینید چقدر یزدی در بین این شاعران پیدا می‌شود.
مسجدجامعی گفت: این ظرفیت تعاملی در یزد بسیار بالا بوده است. یکی از ویژگی‌های یزد، این بوده که ظرفیت تعامل جهانی را داشته است و یزدی‌ها از گروه‌هایی بودند که در آنجا بسیار تاثیرگذار بودند، هنوز هم تشکل‌هایشان در شهرهای هند برپاست. حالا چه در قالب زرتشتیان و پارسیان و چه در قالب تجار مسلمان ،آنجا که راه تجارت را هموار کردند؛ یعنی این ظرفیت را دارند، شاید هم این قوه تعاملی که در شهر خودشان دارند که با اقوام و گروه‌های مختلف و همشهریانی که دین‌های دیگر دارند و می‌توانند کار کنند، همین روحیه در هند هم وجود دارد. شاید این روحیه در حقیقت روحیه‌ای است که همدیگر را پشتیبانی می‌کنند و این ظرفیتی است که یزدی‌ها می‌توانند به طور خاص داشته باشند و از تجربیات متقابل استفاده کنند.