4- کلنی‌های یونانی و آثار اجتماعی و اقتصادی آنها
مهاجرنشینی پیشرفت قابل ملاحظه اجتماعی و اقتصادی یونان را موجب گردید. در پیرامون شهر‌های یونانی که به کانون‌های اقتصادی کشور مبدل شده بود کانون‌های بازرگانی و صنعتی بوجود آمد. سیر جدا شدن حرف از کشاورزی سریع شد. صنعتکاران در شهرها افزایش یافتند. صنایع، بویژه فلزکاری، سفالگری و پارچه بافی، با سرعت توسعه می‌یافت. قشری از بازرگانان و نیز کارگزاران حمل و نقل دریائی و سپس قشر صرافان بوجود آمدند، از قرن هفتم یونانیان دارای سکه‌های فلزی بودند. اژین و شهر‌های دیگر سکه‌های نقره‌‌ای (دراخم) و پول‌های مسی (اوبول) را با علامت خاص خود ضرب می‌زدند: لاک پشت، نشان اژین، ماهی بالدار - Pegase - نشان کورینت و جغد، نشان آتن است. مقادیر کلان را با شیوه شرقی می شمردند: صددراخم، یک مین، و شصت مین، یک تالان بشمار می‌رفت، ولی این واحد‌های پولی در یونان جریان نداشت. در این شرایط قشر تازه‌‌ای از بازرگانان، که پول‌ها را انباشته می‌کردند، پدیدار گردید. تولید صنعتی در شهرهائی مانند میلت، رودس، ساموس، اژین، مگار، کورینت و آتن، که در آن فراورده‌ها را بویژه برای صادرات تولید می‌کردند، توسعه یافت.
مراکز عمده بازرگانی و حرف، مراکز برده داری نیز بودند: از آنجا که حاصل بخشی کار بسیار ناچیز و تکنیک ابتدائی بود، کار بردگان اهمیت زیاد کسب کرد. برده داری را نه تنها خانه خرابی و تهیدستی ساکنان سرزمین اصلی یونان (که از راه وام گرفتن اسیر شده بودند) رونق می‌بخشید، بلکه جنگ و غارت و نیز وارد کردن برد‌ه‌های خارجی به آن مایه می‌داد. در این دوران، بازرگان با یک دزد دریائی تفاوتی نداشت. داد و ستد‌های بازرگانی غالباً به غارت و اسارت خریداران ساده لوح که سرانجام به بردگی فروخته می‌شدند، منجر می‌گردید، شکل اصلی بردگی را در شهر‌های هلني استثمار بیگانگان اسیر تشکیل می‌داد.
مناسبات اقتصادی و بازرگانی که در تمام مناطق مدیترانه برقرار بود پیشرفت تمدن یونان را بمقياس زیاد تسریع کرد. سطح زندگی مادی و فرهنگی در مهاجرنشین‌های غالباً برتر از سرزمین یونان اصلی بود. شهر‌های آسیای صغیر، بویژه شهر‌های ایونی که با شرق در تماس مستقیم بودند، یونان پاره‌‌ای را از فرهنگ مصری، بابلی و آشوری برخوردار می‌ساختند، کافی است یادآوری شود که الفبای ایونی که از شرقیان (احتمالاً از فنيقيان) اخذ شده بود، و تنها بوسیله خود ایونی‌ها تکمیل گردیده، در سراسر جهان یونانی بکار برده می‌شد.
شرق همچنین به یونان آموخت که مجسمه‌های فلزی را در قالب بریزد و بدینسان، به توسعه هنر‌های پیکرسازی - PLASTIQUES - رونق بخشید. و نیز در ایونی بود که از روی ترانه‌های کهن منظومه‌های «هومری» ساخته شد و این اشعار بعدها به متروپول راه یافته و در سراسر کلنی‌های غرب رواج پیدا کرد. ایونی و اُالی شاهد پیدایش غزل و عناصر علم و فلسفه يونان بوده اند.
منظره شهر‌های مهاجرنشین با شیوه زندگی پر تجمل مهاجران مطابقت داشت؛ این شهرها با نقشه یکنواخت ساخته شده و کوچه‌های پهن و مستقیم آن یکدیگر را با زاوية قائمه قطع می‌کردند (مثلاً در آگری ژانت Agrigente، سلینونت Selinonte هر دو واقع در سیسیل و خرسون). عظیم ترین بنا‌های آن دوران در کلنی‌ها برپا شده بود. از این قبیل اند معبد زئوس در آگری ژانت، که وسیع ترین پرستشگاه جهان یونانی بود، و نیز معبد باشکوه پوزایدون در پستوم.