استان فارس سال هاست که هم برای ایرانیان و هم گردشگران خارجی جالب توجه بوده است. تمدن چندین هزار سالهی نهفته در آثار تاریخی و فرهنگی و حال هوای شاعرانهی این استان، ترکیبی منحصر به فرد ساخته اند که هر گردشگری را با هر سلیقه ای راضی می کند. این بار اما می خواهیم از دید دیگری به فارس بنگریم. با یکی از شاهکارهای طبیعی این استان، در شهرستان فیروزآباد و دل کوه های زاگرس آشنا خواهیم شد. 

هایقر، نامی عجیب و پرمفهوم بر تنگهای است در دل استان فارس؛ میان ارتفاعات پر صلابت زاگرس. هم اکنون این تنگه به محلی برای تفریحات آبی به خصوص در فصول گرم سال برای اهالی استان فارس و دیگر گردشگران بدل شده است. اما تاریخچهی هایقر، چیزی بیش از اینهاست. هایقر پیش از آنکه یک تنگه یا تفرجگاه باشد، میدان جنگ است؛ میدانی برای دلیران قشقایی که متجاوزان انگلیسی را به خاک و خون کشیدند. با قرار گرفتن بر فراز ارتفاعات هایقر، محال است که مات و مبهوت عظمت این جاذبه می شوید؛ گویی صدای جریان آب و آواز پرندگان شما را مدهوش میکند و به دنیایی شگفت در میان صخره های زاگرس می برد؛ گویی دیوارههای تاقدیسی و لایه لایهی زاگرس دهان باز کردهاند تا بشر را فرا بخوانند به تماشای تاریخچهای از سرگذشت زمین...

گفتنی ها پیرامون هایقر کم نیست؛ در ادامه همسفر کارناوال شوید تا به دیدار گرند کنیون ایران برویم.

چرا سفر به تنگه هایقر ؟

• تنگه ی هایقر به گرند کنیون ایران معروف است. گرند کنیون تنگه ای است در کشور آمریکا، که به عنوان عظیم ترین شکاف جهان شناخته می شود و هرساله بازدید کنندگان بسیاری دارد. پس ما چرا از همتای ایرانی اش دیدن نکنیم.
• با توجه به قرار گیری این تنگه در استان فارس که اقلیمی خشک و کویری دارد، در این دره انواع گوناگونی از پوشش گیاهی را شاهد هستیم. این پوشش گیاهی توام با آبی که در میان دره جاریست و صدای آواز پرندگان همه و همه با هم می توانند یک روز آرام و دل انگیز برایتان بسازند. 
• حتا اگر تجهیزات و آمادگی ورود به درون تنگه را ندارید، تماشای چشم اندازی که تاقدیس های خشک زاگرس در کنار آب روان رودخانه پدید آورده اند خالی از لطف نیست.

آشنایی با تنگه هایقر | گرند کنیون ایران

به استان فارس، شهرستان فیروزآباد می رویم و در جهت جنوب غربی این شهرستان، ۳۵ کیلومتر به سمت جنوب حرکت می کنیم. به محلی می رسیم که عظمتش در همان نگاه اول دیدنی است؛ در دل سنگ و صخرههای پر ابهت رشته کوه های زاگرس، تنگهای قرار دارد که همچون سرسرایی طبیعی بین دو سوی کوه فاصله انداخته است تا بستری باشد برای رودخانه ی قره آقاج، که از میانش می گذرد. این شگفتی که هایقر نام دارد، چنان با عظمت و با ابهت است که عمق دیواره هایش گاه به حدودا ۴۵۰ متر می رسند. طول این دره ی شگرف، در منابع مختلف مابین ۸ تا ۱۴ کیلومتر تخمین زده شده، که با استناد به موثق ترین این منابع طول تنگه ی هایقر نزدیک به ۱۳ کیلومتر است. 

تنگهی هایقر هم اکنون با نام گرند کنیون ایران هم شناخته میشود؛ گرند کنیون یک ژرف‌دره در ایالت آریزونای آمریکاست و یکی از زیباترین درههای جهان به شمار می رود. ارزش این پدیده ی طبیعی از حیث علم زمین‌شناسی، زیبایی چشم اندازش از زوایای مختلف و همچنین تفریحات ممکن در این ناحیه، گرند کنیون را به یکی از قطبهای طبیعت گردی دنیا بدل کردهاند. مردم از کشورهای مختلف، و حتی ایرانیان بسیاری هر ساله با صرف هزینه های گزاف برای بازدید از گرند کنیون راهی آمریکا میشوند. افسوس که نمونهی مشابه همین شاهکار طبیعی، در کشور خودمان آرمیده است اما به اندازه کافی مورد توجه مردم و مسئولین قرار نمی گیرد.

علت پدید آمدن تنگه هایقر در ابتدا فعل و انفعالات جغرافیایی بود و سپس جاری شدن آب رودخانه آن را تشدید کرد تا پدیده ای طبیعی شکل بگیرید که امروز به سبب عظمت و شگفتی اش با گرندکنیون آمریکا قیاس میشود. رودخانهای که میپیچد و میتابد و از میان این تنگهی تاریخی خودش را با نام مُند به خلیج فارس می رساند، هم اکنون عاملی است برای جذب گردشگران از نقاط مختلف به سوی هایقر.

*نکته

 و اما رفتن و لمس این همه زیبایی نیازمند امکانات و مهارتهای بسیاری است؛  رسیدن به درون تنگه حدوداً ۲ ساعت پیاده روی نیاز دارد؛ که بدون تجهیزات لازم و راهنما کمی سخت و چالش برانگیز است. در این مورد بیشتر در ادامه توضیح خواهیم داد...

دیدنیها و تفریحات

در کنار تماشای چشم انداز های بکر هایقر و فرو رفتن در بهت و حیرت از این خلقت، فعالیت هایی هم در هایقر رایج هستند که جذابیت این ناحیه را دو چندان می کنند. اگر مهارت کافی داشته باشید و لوازم ضروری را هم فراموش نکنید، صخرهها و دیوارههای تنگه هایقر و آب زلال رودخانه ی قره آقاج زمینه ساز تفریحاتی متنوع برای شما هستند.

*خطرات بازدید از هایقر

از دانستنی های ضروری برای سفر به هایقر، اطلاع از خطرات موجود است. عقربها، مارها و رتیلها ممکن است در لابهلای صخرهها پنهان شده باشند، بنابراین بدون حضور کارشناسی آگاه به سوی هایقر رهسپار نشوید.

۱- کوهنوردی

همانطور که پیش تر ذکر کردیم، عبور از دیوارههای زاگرس و رسیدن به تنگهی هایقر، با داشتن راهنما و تجهیزات میتواند تا ۲ ساعت  به طول بیانجامد. پس برای علاقه مندان به پیاده روی و کوهنوردی رفتن به درون دره و بیرون آمدن از آن میتواند جالب باشد.

در زمان فرود به درون دره و خروج صبر، آرامش و رعایت نکات ایمنی را فراموش نکنید.

۲- تفریحات آبی

گروههای گردشگری با تجهیزات لازم و کافی، به همراه راهنمایان و متخصصان ورزشهای آبی مانند قایق سواری و تنگه پیمایی برای انجام این قبیل تفریحات به هایقر سفر میکنند. به یاد داشته باشید که برای سفر به هایقر و انجام بازیها و تفریحات آبی حتما با تجهیزات و راهنما و در غالب یک گروه سفر کنید.

۳- آب بازی

در نوردیدن تنگه و عبور از میان آب خنک رودخانه به همراه خانواده و دوستان و بازی با آب زلال رودخانه، یا کمی نشستن و غرق شدن در طبیعت زیبای اطراف می تواند روحیه شما را به کلی عوض کند.

هنگامی از درون تنگه می گذرید تماشای این پدیده ی حیرت انگیز جغرافیایی، گوش سپردن به صدای چلچلهها و تماشای پوشش گیاهی اطراف که از لابهلای سنگهای سخت راهی به بیرون یافتهاند، میتواند برای علاقه مندان جذاب باشد.

 
کجا بمونیم

در نزدیکی هایقر شهرها و روستاهایی قرار دارند که هر کدام جاذبههایی ارزشمند برای به نمایش گذاشتن دارند، اقامت در یکی از آنها و به تماشا نشستن آنچه که از تاریخ و فرهنگ ایران برایتان بازگو میکنند، یا خوابیدن در چادر و استفاده از آب و هوای تازه و عاری از آلودگی، به همراه آشنایی با ایل قشقایی هرکدام به شیوه ای می توانند برایتان جالب باشند.

۱- اقامت در شهر یا روستاهای اطراف

تنگه ی هایقر در ۳۵ کیلومتری جنوب غرب شهرستان فیروز آباد واقع شده است. پس اقامتگاه های این شهرستان  برای کسانی که حاضرند این فاصله را در ازای داشتن مسکنی تمیز و راحت بپیمایند، محل مناسبی است. همچنین روستاهای که در اطراف این تنگه قرار دارد می توانید محلی را حداقل برای خوابیدن پیدا کنید. محلی های مهمان نواز قطعا نخواهند گذاشت تا به شما سخت بگذرد.

۲- هم نشینی با عشایر

اگر تعدادتان بالا نباشد و در فصل مناسبی به هایقر سفر کرده باشید، می توانید شبی را کنار عشایر قشقایی بمانید و در عوض این لطف و میهمان نوازی آنها، در کاراها کمکشان کنید یا هزینهای را پرداخت کنید. در این صورت هم شبی را کنار یکی از اقوام کهن ایرانی گذرانیدهاید و هم جایی امن برای استراحت دارید.

بهترین فصل سفر

هایقر یک منطقه ی طبیعی است و قطعا در هر فصلی می توانید به آن سر بزنید. اما در اواخر زمستان و اوایل فصل بهار می توانید زیباترین مناظر این تنگه را ببینید.

بهار: بهترین فصل سفر به هایقر از نظر زیبایی پوشش گیاهی و حضور چلچله‌ها.

تابستان: مناسب برای تفریحات آبی، گرمای هوا ممکن است آزار دهنده باشد.

پاییز: زیبایی طبیعی ناحیه کمتر از بهار و تابستان اما آب و هوای منطقه مناسب است.

زمستان: سرمای آب می تواند برایتان آزار دهنده باشد.

راه دسترسی به هایقر

آدرس: استان فارس، کیلومتر ۳۵ جنوب شهرستان فیروزآباد

مسیر دسترسی: از شیراز که به سمت جنوب حرکت کنیم و به سوی هایقر راهی شوید، بعد از طی ۱۵۰ کیلومتر، به شهرستان فیروزآباد می رسیم. با عبور از فیروزآباد وارد جاده ی قیر-فیروزآباد میشویم. در این جاده به سمت جنوب حرکت می کنیم و پس از طی حدودا ۲۵ کیلومتر وارد مسیر فرعی قیر-هنگام-فیروزآباد می‌شویم. در این جاده نیز بعد از دیدن تابلوی "تاسیسات سد هایقر" به تنگه ی زیبای هایقر می رسیم.

تاریخچه تنگه هایقر | کارزار ایل قشقایی

جنگ جهانی اول، سرآغازی بود برای تنفر انگلیسی ها از ظلم ستیزان قشقایی. 

سربازان دلیر قشقایی، برای مقابله با انگلیسی ها، به کمک مردم تنگستان شتافتند و همین امر سبب دشمنی انگلیس ها با مردمان ایل قشقایی و بعدها، شکل گرفتن پلیس جنوب توسط آنان شد. از آن پس تنگه ی هایقر شاهدی شد بر درگیری های فراوان شیرمردان اصیل ایرانی به رهبری ناصرخان قشقایی و سربازان انگلیسی.

دلیل نامگذاری

هایقر در لغت معنای مُردن یک فرد را می رساند. در این کشمکش ها، هرگاه یکی از جنگجویان قشقایی موفق به از پای در آوردن یک سرباز انگلیسی میشد، فریاد هایقر سر میداد تا همرزمانش از این واقعه آگاه شوند و امیدی مضاعف بر دل هایشان بتابد. 

یک روایت

بنا به روایاتی، نام اصلی دره ی هایقر، گلین اوچان به معنای پرواز عروس بوده است.

نقل است که در گذشته، در روز عروسی دو جوان از ایل قشقایی، هنگامی که عروس و داماد به همراهی اقوام، سوار بر اسب از بالای دره عبور میکردند، پای اسب عروس لیز می‌خورد و این حادثه سقوطی مرگبار را، برای عروس نگون بخت رقم می‌زند.

گیاهان و حیواناتی که در هایقر زندگی می کنند

شهرستان فیروز آباد یکی از ۸ منطقه پر گیاه جهان، از جهت داشتن گیاهان دارویی و خوراکی به شمار می رود. یکی از گیاهان فوق العاده ی ناحیه ی تنگه ی هایقر، بادام وحشی است. عشایر و روستاییان از شاخه تلخ بادام وحشی، جارو می سازند و زمانی که از این جارو استفاده می کنند، تلخی شاخه ی بادام سبب فراری شدن حشرات از محل زندگی شان می شود.

از هر گوشه ی هایقر صدای چلچلهها به گوش میرسد. چلچلهها یکی از انواع پرستوها هستند که در بالای دیوارههای تنگه و در مرتفع ترین نقاط آن لانه هایشان را میسازند. اگر پرندگان و صدای آوازشان برای شما دل انگیز هستند، سفری بسیار لذت بخش به هایقر خواهید داشت.

خدنگ های کوچک هم از میهمانان همیشگی تنگهی هایقر هستند. آنها با طول ۲۰ تا ۴۰ سانت در گروههای چندتایی (معمولا دو یا سه تایی) در سراسر دره پراکنده شدهاند. خدنگها حیواناتی کوچک و گوشتخوار هستند که ۳۴ نوع متفاوت دارند. از ویژگیهای بارزشان، مقاوم بودن سیستم عصبی آنها نسبت زهر مار محسوب می شود.

دغدغه

از شگفتی های زیست محیطی هایقر هرچه بگوییم کم است، اما متاسفانه مغفول و مهجور باقی مانده است. مدتی است که گروههای مختلفی از محققین پس از تحقیقات و بررسیهای زمین شناسی در هایقر خواستار ثبت این ناحیه به عنوان یکی از ژئوپارکهای ایران، در یونسکو شدند. اما عملیات ساخت سدی که در ابتدای تنگهی هایقر قرار دارد، ویژگیهای زیست محیطی هایقر را دچار دگرگونی کرده است. گویا به دلیل منافع اقتصادی، از عوارض هولناکی که این پروژه بر محیط زیست منطقه خواهد گذاشت، چشم پوشی شده است. با ساخت این سد، قسمتی از پوشش گیاهی نایاب، زیستگاه برخی گونههای جانوری و بسیاری از زمینهای حاصل خیز کشاورزی این منطقه به زیر آب خواهند رفت.