پژو دو سرِ باخت!
پژوسیتروئن برای بازگشت دوباره به ایران هم غرامت پرداخت کرده و هم مجبور به سرمایه‌گذاری شده بود. این شرکت با اعلام تعلیق فعالیت‌ها در ایران بازنده دو سر باخت شرایط جدید است.
هفته گذشته بود که پژوسیتروئن در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد به‌دنبال خروج آمریکا از برجام، از ایران خارج خواهد شد. این گروه خودروسازی البته در بخشی از بیانیه خود تاکید کرده بود که به‌دنبال اخذ معافیت از دولت آمریکا برای ادامه فعالیت‌های خود در ایران است. حالا نیز خبرها حکایت از تلاش‌های این برند فرانسوی برای معاف شدن از تحریم‌های پیش‌روی آمریکایی‌ها دارد، هرچند خود مقامات پژوسیتروئن نیز به سختی آن (اخذ معافیت برای ماندن در ایران) واقف هستند. پژو و سیتروئن اگرچه یک ائتلاف خودروسازی به‌شمار می‌روند، اما فعالیت‌هایی جداگانه را در خودروسازی ایران پس از توافق هسته‌ای و اجرایی شدن برجام آغاز کردند. ابتدا این پژو بود که قرارداد همکاری مشترک خود را با ایران‌خودرو به امضا رساند و وعده تولید چند محصول جدید را به ایرانی‌ها داد. طبق این قرارداد، پژو باید اقدام به سرمایه‌گذاری مستقیم در ایران می‌کرد و آن طور که منابع داخلی می‌گویند، خودروساز فرانسوی اقدام به تزریق منابع مالی به حساب مشترک خود با ایران‌خودرو نیز کرده است.
بازار ایران اما آن‌قدر برای خارجی‌ها جذاب بود که طرف فرانسوی با پرداخت غرامت ۴۲۷ میلیون و ۶۰۰ هزار یورویی نیز موافقت کرده و این دو حتی شرکتی مشترک به نام «ایکاپ» را نیز به ثبت رساندند تا فعالیت‌های مربوط به قرارداد خود را از طریق آن پیش ببرند. در نهایت نیز تولید پژو ۲۰۰۸ به‌عنوان اولین محصول مشترک ایران‌خودرو و پژو از تابستان سال گذشته آغاز شد تا قرارداد موردنظر رسما وارد فاز اجرا شود.
از آن سو اما سیتروئن نیز تقریبا همزمان با پژو تصمیم به سرمایه‌گذاری در ایران گرفت، منتها با مدلی دیگر. این خودروساز با خرید ۵۰ درصد از سهام سایت تولیدی سایپا در شهرستان کاشان، عملا به اولین خودروساز خارجی تبدیل شد که اقدام به خرید سهام در صنعت خودروی ایران کرده است. هرچند هنوز رقم دقیق آورده مالی سیتروئن، اعلام رسمی نشده، با این حال چون پای خرید سهام در میان بوده، به‌نظر می‌رسد این برند پول بیشتری در مقایسه با پژو وارد ایران کرده است. سیتروئن البته دیرتر از پژو وارد فاز تولید شد و قرار است اولین محصول این شرکت در سایت کاشان، تابستان امسال روانه بازار شود. در مجموع مرور اقدامات پژوسیتروئن در پسابرجام نشان می‌دهد این گروه خودروسازی کم و بیش سرمایه وارد کشور کرده و بنابراین طبیعی است که این دو شرکت انگیزه بیشتری (در مقایسه با دوره قبل) برای ماندن در ایران داشته باشند.
در واقع پژوسیتروئن قصد داشت حضوری گسترده‌تر از قبل در بازار خودروی ایران داشته باشد و حتی طبق قرارداد، ملزم به داخلی‌سازی و صادرات نیز شده بود. با این حال اما خروج آمریکا از برجام، برنامه‌ریزی پژوسیتروئن را به هم ریخت و آنها حالا در موقعیت ترک ایران قرار گرفته‌اند. این دو برند خودروسازی اگرچه در بیانیه رسمی خود با آمریکایی‌ها همنوا شده و برای ترک ایران اعلام آمادگی کرده‌اند، با این حال کماکان در حال تلاش و تقلا هستند تا از روزنه امیدی که برایشان باقی مانده، استفاده کرده و بمانند. این روزنه امید اما احتمال موافقت آمریکایی‌ها با معافیت پژوسیتروئن از تحریم‌های این کشور در صورت حضور در ایران است. در واقع پژوسیتروئن به‌دنبال آن است که مجوز کار در ایران را از آمریکایی‌ها دریافت کند تا هم سرمایه‌گذاری‌اش به هدر نرود و هم یکی از بزرگ‌ترین بازارهای خودروی خاورمیانه را از دست ندهد. اما آیا ماندگاری پژوسیتروئن در ایران، عملی خواهد بود؟
به‌نظر می‌رسد برای پاسخ به این پرسش، ابتدا باید پرسشی دیگر را پاسخ داد، اینکه اصلا چه شد پژوسیتروئن ناگهان تصمیم به ترک ایران گرفت؟ اگر اظهارنظرهای مقامات این گروه خودروسازی را پس از خروج آمریکا از برجام مرور کنیم، متوجه می‌شویم آنها چندان به‌دنبال رفتن نبوده و با امیدواری صحبت از ادامه فعالیت‌های خود در ایران می‌کردند. در این بین، سیتروئن حتی تولید اولین محصول خود را در سایت کاشان کلید زد و حدود دو هزار دستگاه از آن را نیز پیش‌فروش کرد. نکته دیگر اینجاست که در جلسه چند هفته پیش میان مقامات پژوسیتروئن و ایرانی‌ها، آنها باز هم بر ماندن تاکید کرده و سیگنالی مبنی‌بر خروج از ایران ارسال نکرده‌اند. با این حال پژوسیتروئن ناگهان در بیانیه‌ای شوک‌آور اعلام کرد که با توجه به خروج آمریکا از برجام، این گروه خودروسازی فعالیت‌هایش را در ایران تا فرصت باقیمانده (اواسط تابستان امسال) تعلیق خواهد کرد. در این شرایط به‌نظر می‌رسد دلیل اصلی موضع ناگهانی پژوسیتروئن مبنی‌بر ترک ایران، تهدیدات سفت و سخت آمریکا علیه این گروه خودروسازی است. هرچند پژوسیتروئن فعلا بازاری در آمریکا ندارد که از آن ناحیه مورد تهدید قرار بگیرد، اما از جنبه مسائل بانکی، این شرکت قطعا ضربه‌پذیر خواهد بود. از همین رو گفته می‌شود آمریکایی‌ها پژوسیتروئن را تهدید کرده‌اند که در صورت ماندن در ایران، سیستم بانکی جهانی را علیه این گروه خودروسازی متحد خواهند کرد. همچنین این گروه خودروسازی با فشار کشورهایی که در آنجا سایت تولیدی دارد، از سوی آمریکا تهدید شده است. طبعا رخ دادن چنین اتفاقی می‌تواند روند فعالیت‌های جهانی پژوسیتروئن را مختل کند؛ بنابراین طبیعی است که این گروه خودروسازی ناگهان تصمیم به ترک ایران در پی این تهدید آمریکایی‌ها بگیرد.
اما برگردیم به پرسش اول و اینکه پژوسیتروئن تا چه اندازه برای ماندن در ایران شانس دارد و آیا می‌تواند معافیت لازم را از آمریکایی‌ها دریافت کند؟ برای پاسخ به این پرسش البته باید فعلا صبر کرد، با این حال به‌نظر می‌رسد پژوسیتروئن کار بسیار سختی برای متقاعد کردن آمریکایی‌ها بابت عدم ترک ایران خواهد داشت.
سختی این ماجرا از آن جهت است که دولت آمریکا با خروج از برجام نشان داده شمشیر را علیه اقتصاد ایران از رو بسته و هر کاری خواهد کرد تا مانع حضور برندهای خارجی در صنایع مختلف کشور به خصوص خودروسازی شود. بنابراین اگر آمریکایی‌ها مجوز کار در ایران را به پژوسیتروئن ندهند، این گروه خودروسازی با توجه به تهدید بانکی که با آن مواجه شده، چاره‌ای جز رفتن ندارد، حتی اگر مجبور شود قید سرمایه اش را نیز بزند.
در این رابطه عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت اظهار می‌کند: پژو به دلیل فشارهای احتمالی که فکر می‌کند ممکن است از طرف آمریکا وارد شود مجبور به خودزنی و تعلیق فعالیت‌های خود در ایران شد.
امیرحسن کاکایی ادامه می‌دهد: با این حال برخلاف سال ۱۳۹۱، بازنده این خروج طرف فرانسوی است زیرا طبیعتا این شرکت نمی‌تواند غرامتی که برای بازگشت مجدد به ایران پرداخت کرده را از طرف ایرانی مطالبه کند.
وی اضافه می‌کند: همچنین پژو در دور جدید حضور خود در ایران اقدام به انتقال تکنولوژی و همچنین سرمایه‌گذاری کرده است و باز هم طبیعی است که این شرکت نمی‌تواند سرمایه‌گذاری انجام شده در ایران را تبدیل به پول نقد کرده و از کشور خارج کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه خروج پژو و سیتروئن، صنعت خودروی ایران را متاثر نخواهد کرد، تصریح می‌کند: تیراژ تولید پژو ۲۰۰۸ و همچنین سیتروئن C۳ در حدی پایین است که ادامه تولید و یا توقف تولید آنها عملا تاثیر خاصی بر صنعت خودرو نخواهد داشت.
وی ادامه می‌دهد: اگرچه خروج پژو سیتروئن به ضرر خود فرانسوی‌ها است اما این اتفاق حامل درس بزرگی نیز برای خودروسازان ایرانی است که از تقویت توان داخلی غافل نشده و اولویت را بر به سرانجام رساندن پروژه طراحی و تولید پلت‌فرم ملی قرار دهند.
کاکایی خاطرنشان می‌کند: حتی اگر پژو سیتروئن در رایزنی‌های خود با آمریکا مجوز فعالیت در ایران را هم کسب کند باز هم خودروسازان ایرانی باید تمرکز اصلی‌شان بر توسعه برندهای داخلی باشد.