ظاهرا ساختمان اصلی کلیسا تماما از سنگ‌های سیاه ساخته شده که پس از بازسازی قسمتی از سنگ‌ها به وسیله سنگ‌های سفید جایگزین شده است. به احتمال زیاد این عمل به صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند. به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه آذربایجان غربی، قره کلیسا همان محل دفن تاتائوس از بناهای مذهبی و قدیمی‌ترین کلیسای جهان متعلق به ارامنه است که 20 کیلومتری شمال شرقی چالدران قرار دارد. قره کلیسا، مزار تادئوس (طاطاووس) مقدس یکی از حواریون عیسی مسیح است. به استناد منابع تاریخی بخشی از ارمنیان پیرو دین زرتشت بوده‌اند و بخشی نیز آئین مهرپرستی داشته‌اند. برای نخستین بار در سال ۴۳ میلادی دو نفر از حواریون به نام‌های طاطاوس و بارتولومئوس از شمال بین النهرین گذشته و برای رساندن پیام مسیح به آذربایجان وارد ایران می‌شوند. «تادئوس مقدس» که یکی از حواریون عیسی مسیح و از بنیان‌گذاران کلیسای ارمنی است، در سال ۶۶ میلادی بخاطر بشارت مسیحیت به قتل رسید. مقبره وی در قره کلیسا قرار دارد و به صورت یکی از زیارتگاه‌های مهم ارمنیان از آن یاد می‌شود.در داخل این کلیسا دالان هایی تعبیه شده اند که برای آذوقه سربازان و افراد کلیسا بوده است.هر ساله در سوم مرداد مسیحیان زیادی جهت انجام مراسم خاص این روز از سراسر جهان به آن سفر می کنند و در اطراف کلیسا چادر زده و اقامت می کنند.سر کشیک کلیسای تبریز ، امین مسیحیان خارجی می باشد که همه ساله مبالغ هنگفتی جمع آوری ودر اختیار او گذاشته می شود. تا صرف این بنا و مسیحیان ایران شود. این کلیسا در دوره‌های مختلفی، به دلایل مختلف ویران و مجددا بازسازی شده است. در سال 1230 میلادی (616 هجری) هنگام حمله چنگیز، قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت هلاکوخان مغول در آذربایجان، خواجه نصیرالدین طوسی به مرمت آن همت گماشت. این کلیسا یک بار نیز در زلزله‌ای که در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد و بنا بر روایت "آندرانیک هویان"، سندی درباره تعمیر آن به وسیله زکریای قدیس در سال 1329 در دست است. این کلیسا در سال 1691 میلادی با سنگ‌های سیاه، در سال 1810 به وسیله اسقف ماکو، به نام سیمون بزنونی با نصب سنگ های سفید و در زمان قاجار به وسیله عباس میرزا تعمیر شد. همچنین فرمان شاه عباس اول صفوی در حمایت از ارمنیان بر روی سردر آن دیده می‌شود. قره‌کلیسا دارای ویژگی خاص معماری ارمنی بوده و از نظر حجم و تکنیک یکی از با ارزش ترین آثار تاریخی کشور محسوب می شود.

در حال حاضر این کلیسا امروزه به مناسبت جشنی سالانه، تابستان‌ها میعادگاه ارمنیان ایران و حتی کشورهای همسایه است. از 13 تیرماه ارمنیان از شهرهای مختلف ایران و کشورهای جهان به صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می‌آیند. افزون بر ارمنیان، خانواده‌هایی از آشوریان و به ندرت خانواده‌های کاتولیک هم در این جشن شرکت می‌کنند. یکی از آداب این مراسم در طول زیارت سه روزه، آیین‌های غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی در این کلیسا است، زیرا عده‌ای براین عقیده اند که تعمید کودکانشان در نخستین کلیسای حضرت مسیح(ع) و محل شهادت حواری آن حضرت، همراه با خیر و برکت است. گروهی نیز فرزندانشان را با نذر و نیت در آنجا غسل تعمید می‌دهند و به همین خاطر سن غسل تعمید‌گیرندگان گاه به ۱۵ و ۲۰ سال هم می‌رسد. روزهای توقف خانواده‌ها در قره کلیسا متفاوت است، معمولا زائران سه روز باید در آنجا بمانند، ولی کسانی که از راه دور می‌آیند، گاهی بیش از سه روز در آن اسکان دارند. در اطراف کلیسا، به رغم فراوانی جمعیت در روزهای جشن، ساختمان و بنایی برای بیتوته زائران نیست. خانه‌های روستایی قره کلیسا (در سیصد متری کلیسا، که 10 تا 12 خانه است) متعلق به کشاورزان مسلمان روستاست و مورد استفاده مسافران قرار نمی‌گیرند. در روزهای جشن چادرهایی در اطراف کلیسا نصب شده که در اختیار مسافران قرار داده می‌شود. فرماندار چالدران نیز از آمادگی این شهر برای میزبانی این مراسم خبر می‌دهد و می‌گوید: این بنای تاریخی و جهانی در آیین مذهبی امسال میزبان بیش از پنج هزار نفر از زائران مسیحی خواهد بود. احمد رضا قلی‌پور تصریح می‌کند: هر ساله برای رفاه حال زائران مذهبی قره کلیسا امکانات و خدمات رفاهی، درمانی، بهداشتی و امنیتی ایجاد می‌شود و امسال در این خصوص به مدت سه شبانه روز برای زائران این خدمات ارائه می‌شود. او می‌گوید: امسال مراسم مذهبی قره کلیسا از سیزدهم تیرماه شروع می‌شود و تا پانزدهم همان ماه ادامه می‌یابد. فرماندار چالدران از راه‌اندازی نمایشگاه عرضه محصولات صنایع دستی استان در زمینه‌های مختلف در محوطه قره کلیسای چالدران خبر می‌دهد و اضافه می‌کند: همزمان با راه اندازی این نمایشگاه بروشورهای تبلیغاتی نیز در خصوص معرفی آثار تاریخی و دیدنی‌های استان بین زائران توزیع می‌شود.