تهران با یک شب تاخیر، نخستین دوره‌ «شب - موزه» را در باغ ملی برگزار کرد؛ مکانی که شاید روزی براساس یک طرح فعلا تعطیل و فراموش‌شده به مجموعه موزه‌های ایران تبدیل شود... به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا،‌ «شب – موزه» از سال 1999 توسط وزارت فرهنگ فرانسه به عنوان یک پیشنهاد ابتکاری با نام «بهار موزه‌ها» مطرح شد، این پیشنهاد به سرعت مورد توجه سایر کشورهای اروپایی قرار گرفت و 47 کشور اروپایی با پیوستن به کنوانسیون فرهنگی شورای اروپا پذیرفتند که هر سال در فصل بهار یک روز تعطیل یکشنبه را تعیین کنند و در این روز همه‌ موزه‌های کشورهای عضو به صورت رایگان پذیرای عموم مردم باشند. در سال 2005 وزارت فرهنگ فرانسه کمی در پیشنهاد بهار موزه‌ها دخل و تصرف کرد و آن را به «شب موزه‌ها» تغییر داد. عصر روز گذشته (یک‌شنبه 27 اردیبهشت) هم ایران با تقلید از این طرح یک «شب موزه» برگزار کرد، البته با یک شب تاخیر نسبت به کشورهای اروپایی، که آن را در مراسمی 45 دقیقه‌ای که البته قرار بود دست کم دو ساعت به طول بینجامد، توسط اداره کل میراث فرهنگی استان تهران به عنوان متولی این طرح با همکاری کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) برگزار کرد و رجبعلی خسروآبادی مدیر این اداره کل در سخنانی علاوه بر اعتراض به خرابی میکروفن برنامه به عنوان اشکالی همیشگی در همه‌ برنامه‌ها، تاکید کرد که هنوز نتوانسته‌ایم روز میراث فرهنگی را به خوبی معرفی کنیم.

میراحمد محیط طباطبایی،‌ عضو هیات اجرایی ایکوم، نیز علت برگزاری این نشست را هفتادمین سال تاسیس فدراسیون موزه‌های جهانی نامید و باز هم از مصوبه‌ «میدان مشق» سخن گفت؛ مصوبه‌ای فراموش‌شده که هنوز دستور پیگیری آن پس از لغو مصوبه در دولت گذشته، از سوی دولت تدبیر و امید داده نشده است. وی با این وجود اظهار امیدواری کرد تا محوطه‌ میدان مشق مکانی برای دید و بازدیدهای اهالی فرهنگ و هنر قرار گیرد و بتوان نشان داد که این میدان در عمل چه ظرفیت‌ها و فضاهایی را داراست. با این وجود محیط طباطبایی هم فقط به روز جهانی موزه‌ها اشاره کرد و هیچ سخنی از «شب موزه» بیان نکرد. هر چند در برنامه‌ عصر روز گذشته در «باغ ملی (محوطه میدان مشق)»، به قول خسروآبادی فقط می‌خواستند دل مردم را چند ساعت شاد کنند، اما فرانسوی‌ها طراحان این اقدام فرهنگی مهمترین هدف‌شان از اجرای این طرح یعنی بازبودن موزه‌ها در شب را مشارکت طیف بیشتری از مخاطبان جوان در این رویداد بزرگ فرهنگی عنوان کرده‌اند، تا آن‌ها با آثار یا مکان‌های ناشناخته فرهنگ خود آشناتر شوند و این فرصت را به دست آورند که از زاویه‌ای متفاوت‌تر به میراث فرهنگی کشور خود بنگرند. در همان سالِ نخستِ پیشنهاد شب اروپایی موزه‌ها، 1150 موزه در سراسر فرانسه و بیش از 1200 موزه در دیگر کشورها با برگزاری برنامه‌های خاصی به طور رایگان تا نیمه‌شب از علاقه‌مندان استقبال کردند، آن‌ها در آن شب تلاش کردند با برگزاری برنامه‌های متنوع فرهنگی فضای پویاتری را برای این رویداد فرهنگی فراهم کنند. میثم عبدلی، کارشناس موزه‌داری، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا درباره‌ «شب موزه اروپایی» به مطلبی از «آندره گب» استاد موز‌ه‌شناسی دانشگاه لییژ که در ابتدای پیشگفتار کتاب «موزه موسسه‌ای از مد افتاده؟» آورده اشاره کرد. در این مطلب به توصیف یکی از این «شب موزه‌ها» پرداخته شده است؛ «رم 16 می 2007، دیشب شب‌موزه‌ها در گالری ملی هنر مدرن در ویلای بورگس برگزار شد. در حیاط داخلی ویلا گروه موسیقی مدرنی این شب را تا ساعت دو پس از نیمه‌شب به صورت شبی رویایی درآورده بودند. جمعیت در پلکان ورودی ساختمان و داخل ویلا در سالن‌ها و راهروها ازدحام کردند. می‌توان گفت این بازدید موزه‌ای بیش از بازدید یک موزه شرکت در جشنی است که موسیقی و شادی را به همراه دارد.»

عبدلی همچنین به بخشی از مطلب روزنامه‌ فیگارو در 15 می 2014 در این زمینه که به موفقیت شب موزه‌ها اشاره داشت، پرداخت و آماری از تعداد بازدیدکنندگان در این شب استثنایی ارائه داد. «در این شب حدود 1300 موزه تا دیروقت باز بودند و پنج‌هزار برنامه جذاب به مناسبت دهمین رویداد شب‌موزه برگزار شد. براساس آمار وزارت فرهنگ، بیش از دو میلیون بازدیدکننده در این رویداد شرکت کردند، این رقم دو برابر تعداد شرکت‌کنندگان در سال 2005، اولین دوره است. در اولین رویداد حدود 700 موزه فرانسوی حضور داشتند.» عبدلی همچنین درباره‌ نخستین دوره‌ برگزاری شب موزه در تهران به خبرنگار ایسنا گفت:‌ مسلما به عنوان نخستین سالی که این شب موزه را برگزار کردند، حرکت خوبی بود، اما این حرکت باید از حالت یک مراسم ساده بیرون بیاید و موزه‌ها در این شب فعالیت‌های مناسبی تدارک ببینند. این کارشناس موزه‌داری افزود:‌ همراهی موزه‌های کشور برای اختصاص یک شب به بازدید از موزه‌ها مسلما اقدامی ارزشمند است که می‌تواند مخاطب زیادی را جذب کند، امسال با وجود این که این مراسم با یک شب تاخیر در کشورمان برگزار شد و مراسمی را در باغ ملی شامل می‌شد اما اقدامی ارزشمند و در راستای حرکتی جهانی برای جذب مخاطبان بود، امیدوارم سال‌های آینده از یک مراسم ساده و کوچک گسترش پیدا کرده و در موزه‌های کشورمان شاهد استقبال مردم برای بازدید از موزه‌ها تا نیمه‌های شب باشیم، نه فقط تا بعدازظهر. او ادامه داد:‌ موزه‌های کشور نیاز به روح تازه‌ای برای جذب مخاطبان دارند که با استمرار درست این حرکت جهانی و استفاده از تجربیات دیگر کشورها شاهد آن خواهیم بود. او همچنین به لزوم توجه به کودکان در برنامه‌های شب موزه اشاره کرد و گفت:‌ در برگزاری چنین برنامه‌ای نباید فراموش کرد که کودکان و نوجوانان بخش جدایی‌ناپذیر این برنامه‌ها هستند و باید برنامه‌های مختلفی برای حضور آن‌ها در موزه‌ها فراهم شود. وی افزود:‌ موزه‌ها در کشورهای اروپایی از یک هفته‌ قبل برنامه‌های خود را اعلام می‌کنند تا مردم حق انتخاب داشته باشند، ‌تلویزیون و رادیو و دیگر رسانه‌های جمعی بسیار به این شب اهمیت می‌دهند و این باعث می‌شود که در یک شب دو میلیون نفر از موزه‌های پاریس بازدید کنند. او گفت: امسال یازدهمین دوره‌ شب موزه در پاریس، دومین دوره‌ شب موزه در لبنان و نخستین دوره شب موزه در ایران برگزار شد.

به گزارش ایسنا، البته این شب موزه‌ بیشتر در قالب عصر موزه در ایران برگزار شد چون علاوه بر برنامه‌ای که قرار بود دست‌کم تا دو ساعت ادامه داشته باشد اما با سه سخنرانی پیش‌بینی‌شده فقط 45 دقیقه طول کشید، هیچ موزه‌ای هم بیشتر از ساعت اداری باز نبود؛ آن‌هم در حالی که همه‌ موزه‌های اطراف باغ ملی قرار است در مصوبه‌ فراموش‌شده میدان مشق به یک مجموعه‌ موزه‌ای بزرگ تبدیل شوند. اما پاریس امسال هم یازدهمین «شب موزه»‌اش را برگزار کرد و هر موزه به فراخور موضوع خود علاقه‌مندان خاص خود را جمع کرد. صف‌های طولانی برای هر موزه تشکیل شدند و دست‌کم برای موزه‌هایی مانند «پیکاسو»، «برانکلی» و «مقر یونسکو» حدود 35 تا 45 دقیقه مردم با زبان‌های مختلف دنیا مانند انگلیسی، روسی، اسپانیایی، ایتالیایی و ترکی در صف منتظر وارد شدن به فضای داخلی موزه بودند. البته نکته‌ جالب توجه در بخش مقر یونسکو تشکیل صف‌های متفاوت به زبان‌های مختلف دنیا بود که هر راهنما 20 نفر را همراهی می‌کرد و درباره‌ تاریخچه‌ ساختمان، ساخت مجسمه‌ها و اهداکنندگان آن‌ها توضیح می‌داد. از سوی دیگر امسال هم نمایشگاهی از کشور آذربایجان در سالن اصلی مقر یونسکو برگزار شد که از جمله اقلام قابل ارائه‌اش فیلم، وسایل و بروشوری از بازی چوگان بود، بعضی موزه‌ها در پاریس برنامه بازدید خود را از ساعت 15 و برخی از ساعت 18 آغاز کردند. و امسال ایران برای نخستین بار این طرح را اجرایی کرد، طرحی که نه هدف مشخصی داشت نه موزه‌ای به نام شب موزه دست‌کم تاچند ساعت پس از ساعت اداری باز بود و نه تبلیغ و اقدامی در این زمینه پیش‌بینی و اجرایی شد، البته قدم بزرگی را که امسال کاخ نیاوران برای راه‌اندازی شب موزه در کشور برداشت نباید فراموش کرد. این مجموعه‌ فرهنگی امسال از ساعت 8:30 صبح تا 9 شب درهایش را به روی مردم باز نگه داشته است.