داریوش که اوضاع را وخیم می‎دید و ترس از آن داشت که هر یک از دوســتانش قالب تهی کند، بدون تلف کردن وقت و گفتن حتی یک سخن، شمشیر از نیام برکشید و سر خواجه را از تنش جدا کرد؛ با گذر چند ثانیه، رودخانه‎ای از سربازان و نیزه‌داران به سوی هفت یار سرازیر و در ورودی قلعه تبدیل به میدان جنگ شد. هر یک از آن بزرگان به نوبه خود دلاور‎ی به خرج دادند و از هر سو سربازی را با نیزه و شمشیر کشتند و سرانجام توانستند خود را به تالار اصلی برسانند که گئومات و مغ دیگری آنجا بود. هفت پارسي، با تالش فراوان توانستند در تالار را ببندند. گئومات و یار دیگرش که او نیز مغ بود، سر و صدا را که شنیده بودند بیرون آمدند و سعی کردند تا خود را مسلح کنند، اما گئومات تنها توانست کمانی به دست گیرد و آن دیگری نیزه‌ای برداشت. مغ با نیزه توانست ویدرنه و آردومانیش را مجروح کند، اما سرانجام توسط آنان کشته شد. گئومات که وضعیت را وخیم می‎دید و کمان در آن جنگ تن به تن کاربری برای او نداشت، به سوی اتاق تاریکی رفت و سعی در فرار داشت. داریوش و گئوبرووه به دنبال او وارد اتاق تاریک شدند، گئوبرووه و گئومات با یکدیگر درگیر شدند و سرانجام داریوش با زدن ضربه شمشیری کار پادشاه دروغین را یکسره و سر از تنش جدا كرد. داریوش پس از این پیروزی و با توافق یارانش به پادشاهی انتخاب شد و شرح این واقعه را در کتیبه بیستون اینگونه به یادگار گذاشت: «پادشاهي را از او بازستادم و به فضل اهورامزدا شاه شدم. اهورامزدا شاهی را به من اهدا کرد. سلطنتی را که از دودمان ما بیرون رفته بود، برقرار کردم. آن را به جایی که پیش از این بود، بازنهادم.» با مرگ بردیای دروغین، اکنون داریوش سومین تاجدار پارس بود که بر تخت پادشاهی هخامنشیان تکیه می‌زد.

*اعلام استقلال بابل

مرگ بردیای دروغین و کودتای داریوش و یارانش، به سرعت در سرتاسر امپراتوری پخش شد. داریوش زمان زیادی نداشت، زیرا با شنیدن این خبر، سرزمین‌های بسیاری فرصت را مناسب شورش دیدند و از هر کوی و برزنی، شاهی ســر می‌زد. تاجدار جدید پارس به سرعت دستور برپایی یک جلسه جهت تدبیر اندیشی داد و از شش یار دیگرش دعوت کرد تا در آن حضور یابند. ابتدای پاییز بود و هوا در هگمتانه رو به سردی نهاده بود. داریوش شاه که قدی بلند و پیشانی کشیده و دماغی راست داشت، وارد چادر شد. شاه جوان پارس تاجی کنگره‌دار با نوار زرین بر ســر داشــت و در آن گوهرهای خایدیس و گلک نشانده بود. موهای جلوی صورت داریوش مجعد بود و نوک سبیلش به سمت پایین تاب داشــت و موهای پشت سرش یک حلقه بزرگ را تشکیل می‌داد که تا گردنش ادامه داشت. ریش‌های چهارطبقه تاجدار پارسی هیبتی خاص و متفاوت از دیگران را به او بخشــیده بود؛ داریوش قدم‌هایی شــمرده در چادر برمی‌داشــت، در حالی که شنلی از ابریشــم ناب به همراه جواهرات دوخته شده بر روی آن به تن داشت. او بر تخت شاهی تکیه زد و بزرگان و فرماندهان دور تا دور او ایســتادند، اما جاسوسان اخبار خوبی برای شاه نیاورده بودند؛ اخبار چندین شورش در عیلام و بابل و پارس او را نگران کرد، غافل از آن که طی یک سال آینده بر تعداد آنها افزوده خواهد شد. داریوش در این جلســه با برنامه‌ریزی دقیق، هر یک از سردارانش را به کار سرکوب شورشی گمارد و خود آماده حمله به بابل و عیلام شد. بابل، اولین و شاید مهمترین شهری بود که داریوش می‌بایســت به کار آن رســیدگی می‌کرد؛

داريوش برای سركوب شورش در شوش پیکی برای بزرگان شهر گسیل كرد و در آن آورد که اگر ایشان نتوانند یاغی و مدعی جدید تاج عیلام را سرکوب کنند، شوش سرانجام خوبی نخواهد داشت.

تنها چند روز پس از کشته شدن بردیای دروغین، شخصی به نام «نیدینتوبل» پسر «دانیری» مدعی شده بود که «نبوکدنصر سوم»، پسر «نبونئید» است و تاج و تخت بابل را غصب کرده بود. نیدینتوبل مردی سالخورده و باتجربه بود و به محض شنیدن خبر آمدن داریوش، سپاهیانش را در نیزارهای کنار دجله گمارد تا تمام قایق‌ها را بگیرند و از گدارها نگهبانی کنند. داریوش سپاهش را از هگمتانه به حرکت درآورد و زمانی که به دجله رسید، وضعیت را نامســاعد دید. او سوار بر اسب قهوه‌ای خود بود و باران با شــتاب به گونه‌های او می‌زد؛ زمین زیر پای اســب و ارتشــش نرم و مرطوب بود. جوان پارســی که اینک ردای شاهی به تن داشت، باید چاره‌ای می‌اندیشید تا بتواند سربازان خود را به آن طرف رود ببرد. اکنون زمان نخســتین آزمایش برای داریوش بود. او در داســتان‌هایی که پدرش در کودکی برایش زمزمه می‌کرد، به یاد داشــت که آشوریان برای عبور از آب رودخانه، از مشک استفاده می‌کردند، پس به سرعت دستور داد مشک بیاورند. سربازان مشک‌ها را باد كردند و به دستور داریوش، سوار بر آنان از رودخانه خروشان به سلامت عبور کردند. ارتش شاه دروغین بابل که به هیچ وجه انتظار چنین صحنه‌ای را نداشتند، غافلگیر شدند و جنگجویان داریوش که پادشاه خود را در صف نخست جنگ می‌دیدند، رشادت‌ها از خود نشان دادند و در روز 23 آذر سال 522 ق.م، توانستند نخستین شکست را بر نیدینتوبل وارد کنند. داریوش پس از آن رهسپار بابل شد و دومین جنگ را تنها پنج روز پس از آن در شهری به نام «زازان» بر شاه بابل تحمیل کرد؛ نیروهای بابلی که از هم پاشیده بودند، در این جنگ نیز شکست خوردند و سربازان نیدینتوبل به رودخانه رانده شدند و بسیاری از ارتش او تارومار شدند. شاه دروغین و شورشگر نیز به بابل گریخت و مردم بابل که از پیشرویهای داریوش واهمه داشتند و از خشــم او آگاه بودند، نبوکدنصر دروغین را گرفتند و تحویل تاجدار هخامنشی دادند. داریوش پس از این واقعه، همانند کوروش فاتحانه وارد بابل شد و در روز دوم دیماه 522 ق.م نخستین لوح‌های بابلی به نام »داریوش، شاه بابل، شاه سرزمین‌ها» تاریخگذاری شد.

*مادها شورش می‌كنند

داریوش پیش از این که وارد جنگ با بابل شود، شورش کوچکی را که در شــوش، به رهبری «آثرین» رخ داده، سرکوب کرده بود، اما پس از فتح بابل دگرباره شخصی با نام «مرتینی» در عیلام ادعای پادشاهی کرد. او برای این شورش نیازی به لشکرکشی نداشت و به جای آن از قدرت دیپلماتیک خود بهره برد. پیکی شاهانه به شوش و برای بزرگان شهر گسیل شد و در آن آورد که اگر ایشان نتوانند یاغی و مدعی جدید تاج عیلام را سرکوب کنند، شهر شوش ســرانجام خوبی نخواهد داشت. بزرگان جلسه‌ای ترتیب دادند و تصمیم گرفتند از فرمان شاه هخامنشــی پیروی کنند، پس مرتینی شورشگر را گرفتند و به قتل رساندند. مدت زیادی از تخت نشینی داریوش در بابل نگذشته بود که اخبار شورش‌های دیگر را برای او آوردند. سرزمین‌های پارس، ماد، آشور، مصر، پارت، ارمنســتان، مرو و سکاییه هر کدام توسط یک مدعی تاج و تخت آنجا سر به شورش نهاده بود. ورق برای داریوش در حال برگشــتن بود، او که به سختی امپراتوری پارسی را باز ستانده بود، اکنون در 9 جبهه دیگر باید می‌جنگید که هر یک در گوشه‌ای از این سرزمین پهناور بود؛ یکی در آسیای میانه قرار داشت و دیگری در قاره آفریقا. بیشک او همزمان نمی‌توانست به تمامی این شورش‌ها رسیدگی کند، پس فرماندهان و یاران موافق خود را فراخواند و هر یک را روانه سرکوب شورشی کرد. او مجبور شد سپاه خود را چند تکه کند و با حداقل نفرات و امکانات به ادامه جنگ بپردازد. در ماد، شــخصی به نام «فرورتیش» خود را از تخمه «هوخشــتره» خوانــد و مردم مهمتریــن پایتخت شاهنشــاهی را با خود همراه کرده بود. داریوش که وضع را چنین دیــد، یکی از آن هیئــت هفت نفره یعنی «ویدرنه» را به رهبری ســپاهی، جهت یورش نخست به ماد برگزید. در 23 دیماه سال 522 ق.م، زد و خوردی بین ویدرنه و فرمانده‌ای از سوی شورشگر مادی در «ماروش» رخ داد و سپاه فرورتیش مجبور به عقب نشینی شد، اما ویدرنه پیشروی نکرد و در جلگه «کامبادنه» در کرمانشاه اردو زد و منتظر داریوش شد. در همین زمان و از اواســط دیماه، ارمنستان نیز سر به شورش نهاد. داریوش اینبار سرداری ارمنی به نام «دادرشی» را برای سرکوب شــورش آنجا فرستاد. دادرشی در نخستین جنگ خود با شورشیان ارمنی که در شهر «زوزو» رخ داد، موفق شد آنان را شکست دهد، اما این پایان کار آنان نبــود؛

سپاه داریوش با گذر از کوه‌های سفید پوش شده در برف زاگرس به سپاه شورشي ماد رسيد. سپاه داریوش و فرورتیش دروغین در شهر «کوندروش» به یکدیگر برخوردند تا جنگ اصلي رقم بخورد

به فاصله چند روز جنگ دوم در دژ «تیگر» رخ داد که منجر به شکست سنگین ارتش شورشیان ارمنی شد و در جنگ سوم در دژ «اویما» باز هم شکست خوردند و ارتش آنان از هم پاشید، اما شورش ارمنستان فروکش نكرد. در 22 دیماه همان ســال، داریوش «وهومس» نامی را برای سرکوب کامل شورش ارمنســتان روانه آنجا کرد که پس از دو جنگ خونین و با دادن تلفات فراوان، ســرانجام در 10 بهمن، شورش ارمنستان به‌طور کامل سرکوب شد؛ در حالی که کار ماد هنوز نیمه کاره مانده بود.

 

داریوش در اواســط بهمن ماه 522 ق.م، دستور خروج ارتش هخامنشیان به رهبری خودش به سمت هگمتانه را از بابل داد تا کار شورش ماد را یکسره کند. سپاه داریوش با گذر از کوه‌های سفید پوش شده در برف زاگرس، به ویدرنه رسید که منتظر او بود؛ اکنون زمان نبرد اصلی است. سپاه داریوش و فرورتیش دروغین در شهر «کوندروش» به یکدیگر برخوردند؛ صبحگاه در میدان جنگ سربازان همگی به خود می‌لرزیدند و زمین سفیدپوش بود. جنگ بالا گرفت و زمین سفیدپوش شده، قرمز و خونین شد. در پایان روز، فرورتیش دروغین به ری فرار كرد و سربازان داریوش بــه دنبال او رفتند و اســیرش کردند. عاقبت فرورتیش، بریدن دماغ و گوش‌ها و زبانش و درآورده شدن چشمانش بود. هگمتانه فردای آن روز، شاهد جسد شاه دروغین مادی و یارانش روی نیزه بود؛ داریوش پیام مشخصی برای مردم شهر داشت: «سرنوشت مردم یاغی در مقابل تاجدار هخامنشی این است».

 

 تثبيت حكومت داریوش در اوایل اردیبهشت ماه عده‌ای از سپاه خود را به کمک پدرش ویشتاسپ فرستاد که هنوز در سرکوب پارتیان یاغی کامیاب نشــده بود. باز هم خبر شورش دیگری در آسور و ارمنستان رسید. او سپاه خسته خود را از راه دریاچه ارومیه و تنگ رواندوز به سمت غرب رهسپار کرد و در اوایل تیرماه به «اربال» رســید. این سرزمین «ساگارتی» نام داشت که فردی به نام «چیثرتخم» در آن سر به طغیان نهاده بود و ادعای تخمه از مادها داشت. داریوش یکی از بهترین سرداران خود به نام «تخمسپاد» را با سپاهی متشــکل از پارس‌ها و مادها به سرکوب او فرستاد و سرانجام شورشگر ساگارتی شکست و مرگ توسط ســربازان داریوش بود. ویشتاسپ نیز توانست با کمک سپاه پارســی، در 22خرداد 521 ق.م در شهر «پتی گربغا» شورشیان را نابود کند و آرامش را به پارت بازگرداند. در شرق، ســرزمین مرو از شورش و طغیان بی‌نصیب نماند؛ مردی «فراد» نام در آنجا ادعای شاهی کرد و داریوش سردار خوب و کارآزموده خود «دادرشی» را باز هم به سرکوب شورش دیگری فرستاد؛ او نیز پاسخ اعتماد شاه خود را با سر شاه دروغین مرو داد.

اکنون زمان سرکوب شورش سرزمین مادری بود، یعنی پارس. در این سرزمین مردی به نام «وهیزدات» ادعای بردیای کوروش را کرد و خواستار تاج هخامنشیان شد و توانست افرادی را از دل ســرزمین پارس گرد خود جمع کند. داریوش که کمی تمرکزش بیشــتر شده بود، سپاهی به ســرکردگی «ارت وردی«» به مقابله با او فرستاد. دو سپاه در شهر «رخا» در پارس به جنگ با یکدیگر پرداختند و سپاه داریوش پيروز شد. پس از دو جنگ دیگر، سرانجام وهیزدات نیز کشته و شورش پارس سرکوب شد.

در 30 آبان سال 521 ق.م، یعنی تقریباً یک سال پس از به قدرت رســیدن داریوش، مردی با نام «ارخ» که داریوش معتقد بود ارمنی است، در سرزمین «دبال» خود را نبوکدنصر چهارم خواند و سودای پادشاهی در سر داشت و حتی توانست بابل را نیز فتح کند. اینبار داریوش یکی دیگر از آن حلقه هفت نفره دوســتان خود، یعنی «ویندفرنه» را به مقابله با شــاه دروغین بابل فرستاد. ویندفرنه با سپاه خود توانست در جنگی حساب شده در تاریخ 6 آذر ســال 521 ق.م آخرین مدعی تاجداری بابل را در شهر خدایان به دار آویزد، تا این تقریباً پایان کار شورشیان باشد.

 

شاید کمتر پادشاهی در ابتدای حکومت خود با چنین تعدد شــورش‌های گســترده‌ای مواجه شده باشد، اما داریوش توانســت در مدت تقریباً 15 ماه یعنی از هفتم مهر 522 تــا 8 دی 521 ق.م، 19 شــورش را سرکوب و 9پادشاه دروغین را به اسارت درآورد و نابود کند. او از این پیروزی‌ها به خود می‌بالید و تلاش کرد که آیندگان را نیز از این وقایع بزرگ و منحصربه فرد مطلع کند، پس دستور به نقر بزرگترین حجاری و سنگ نوشته ایران و جهان، یعنی نقش برجسته «بیستون» را داد و تصاویر و جزئیات تمامی جنگ‌ها و پیروزی‌های خود را در آن جاودان کرد. اما این تازه شروع کار بود، داریوش سودای قدم نهادن به خاک اروپا را داشت که در قسمت بعدی به آن خواهیم پرداخت.