به گزارش نجم خرد آورده شده از ایسنا، این یک درخواست از سوی پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در قبال طرح‌های عمرانی و اجرائی دستگاه‌هایی مانند وزارت نیرو و راه و شهرسازی است، تا قبل از این‌که محوطه‌ای تاریخی تخریب شود یا دستگاهی بگوید «هزینه کرده‌ام، نصف راه را برای اجرائی کردن پروژه رفته‌ام» و این مرکز اجرایی در حوزه میراث فرهنگی را در معذوریت قرار دهند تا کارشان به نتیجه برسد، از سازمان میراث فرهنگی استعلام بگیرند، تا مشکلی در میان نباشد.
البته ناگفته از بین صحبت‌های مسئولان میراث فرهنگی و وزارت‌خانه‌های مرتبط پیداست که هر کدام معتقدند وظیفه خود را تا امروز به بهترین نحو انجام داده‌اند اما درخواست پژوهشکده باستان‌شناسی چیزی ساده‌تر از این صحبت‌هاست، مسئولان این پژوهشکده فقط درخواست یک استعلام قبل از انجام هر مطالعه و آغاز کار را دارند.
ستار محمودی، سرپرست وزارت نیرو نیز در اواخر شهریور ماه امسال اعلام کرد: «بین وزارت نیرو و میراث فرهنگی یک همکاری نزدیک است، در نقاطی که قرار است پروژه‌های این وزارتخانه احداث شود، از کارشناسان میراث فرهنگی دعوت می‌شود منطقه را بازدید کرده و نقشه‌برداری کنند، حتی در برخی نقاط نیاز به حفاری و گمانه‌زنی است که انجام می‌شوند.»
با وجود مطرح شدن این صحبت‌ها، به طور دائم بندهای قانونی که «تمامی وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی را موظف می‌کند تا قبل از اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی و در مرحله امکان‌سنجی و مکان‌یابی نسبت به انجام مطالعات فرهنگی – تاریخی «میراث فرهنگی» اقدام و در طراحی و مکان‌یابی پروژه‌های یاد شده نتایج مطالعات را رعایت کنند.» اعلام و بر اعمال شدن آن‌ها در پروژه‌های ملی تاکید می‌شود امابا توجه به تعداد خبرهایی که دست کم تا چند ماه گذشته از سوی روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر می‌شد به نظر می‌رسد وزارت نیرو هنوز با چند و چون ارتباط با میراث فرهنگی و استعلام از این دستگاه دولتی به عنوان معاونت ریاست جمهوری هنوز قدم‌هایی فاصله دارد.
نگاه ما به "نجات‌بخشی" جابجا کردن محوطه‌های تاریخی نیست
بهروز عمرانی، سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی در این زمینه به ایسنا می‌گوید: بر اساس بند ج ماده ۱۱۴ برنامه چهارم توسعه و مواد ۹۸ تا ۱۰۰ برنامه ششم توسعه اقتصادی، دستگاه‌های اجرائی موظف هستندکه در اثنای مراحل آغازین مطالعات خود در هر منطقه‌ای، پیوست میراث فرهنگی و گردشگریِ طرح‌های مهم و بزرگ را داشته باشند.
او با اشاره به در اختیار داشتن بخشنامه وزیران توسط دستگاه‌های اجرائی برای طرح‌های در دست اقدام، ادامه می‌دهد: در هر مرحله‌ای این هماهنگی باید با سازمان و پژوهشگاه میراث فرهنگی به عنوان دستگاه حاکمیتی انجام شود.
وی با تاکید بر این‌که در حال حاضر نه یک پروژه که چندین پروژه با موضوع «انتقال آب» توسط دستگاه‌هایی، اجرائی می‌شوند، بیان می‌کند: برخی افراد در آغاز راهِ کارهای مطالعاتی هماهنگ می‌کنند و برخی افراد حتی تا زمان مشخص شدن یک اثر یا محوطه‌ی تاریخی استعلامی از میراث فرهنگی نمی‌گیرند.
سرپرست پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری می‌گوید: نگاه ما به کاوش‌های «نجات بخشی» این نیست که پروژه، خط لوله خود را به یک مکان یا محوطه تاریخی وصل کند و به ما بگویند این منطقه را جابجا کنید.
او تاکید می‌کند: درخواست ما به عنوان پژوهشکده باستان‌شناسی از دستگاه‌های توسعه، بررسی و مطالعات باستان‌شناختی قبل از آغاز کار است، پیش از این که ما را در معذورات، محدودیت و تنگنا قرار دهند، به ما اعلام کنند تا مسیرهای پیشنهادی را در جاهایی که ممکن است با آثار مواجه شوند بگوئیم و آن‌ها خطوط خود را توجیه و اصلاح کنند.
عمرانی می‌افزاید: لزوما نجات بخشی به معنای جابجایی یا حذف یا برداشت و همراهی نیست.
همکاری‌ها خوب بود/حتی تعیین عرصه و حریم هم می‌شد
حمیده چوبک، رئیس پیشین پژوهشکده باستان‌شناسی نیز در زمان حضورش در ریاستِ این پژوهشکده نظرش موافق با سرپرست وزارت نیر بود؛ او به ایسنا گفته بود: همکاری‌ها با وزارت نیرو خوب بوده است، هر چند در برخی از پروژه‌ها بدون اطلاع به میراث فرهنگی کار را شروع کردند، اما بعد از اعلام ما، چند هیات برای بررسی به محوطه‌های تاریخی می‌روند و در نقاطی که اثری از محوطه‌های تاریخی نبود کار ادامه داشته و در نقاطی که اثار یا محوطه‌ای هست، به آن‌ها اعلام می‌شد که تغییر مسیر دهند.
چوبک ادامه می‌دهد: برنامه این است پس از این که پژوهشکده روی طرح‌های عمرانی مدیریت کرد و مطالعات انجام شد، کارشناس در شورای فنی سازمان که متولی آن معاونت میراث فرهنگی است، نظر کارشناسی خود را مطرح کند و براساس آن نظر، تصمیم به وزارت نیرو ابلاغ شود. در واقع این کار انجام می‌شود تا ملاحظات لازم برای تعیین عرصه و حریم این محوطه‌ها انجام شود.
به گزارش ایسنا، با وجود این صحبت‌ها اما یک سوال مطرح است آیا این همکاری برای مناطق مختلف کشور و در طرح‌های مربوط به وزارت نیرو به جز طرح انتقال آب نیز ادامه‌دار است؟ مثلا حذف دکل‌های برق توس در حریم آرامگاه فردوسی که ثبت جهانی این محوطه را به خطر می‌اندازد، سدهایی که محوطه‌های تاریخی سیمره، سیوند، پیغام‌چای و ... را در معرض خطر قرار داده و هر ابگیری سد بخشی از تاریخ را در ان محوطه‌ها نابود می‌کند، به خصوص سنگ‌نگاره‌هایی که امکان حذف آن‌ها از محوطه‌های تاریخی قرار گرفته در این مسیر وجود ندارد.
حتی طرح کانال‌کشی آبِ دشت تهران و دهلران که حدود ۵۲۰ شبکه آبرسانی را در دستور کار قرار می‌دارد، پروژه موسوم به «طرح گرمسیری» که قطعا دستورالعمل‌هایی مانند طرح «اجرای سامانه انتقال آب از خلیج‌فارس به صنایعِ جنوبِ شرق کشور» را هم دارد. دستورالعملی مانند این‌که «اگر در مسیر لوله‌کشی به محوطه‌ای تاریخی برخورد کردند که امکان جابجایی یا انجام مطالعات و کاوش‌های نجات‌بخشی در آن نبود، باید مسیر لوله‌کشی تغییر کند.» و البته براساس برخی اعلام‌ها در مسیر «طرح گرمسیری» مانند محوطه‌های «مراد ویس 1 و 2»، «تپه دهلران» در ایلام یا «محوطه تیمره» در گلپایگان چیزی حدود ۱۳۰۰ اثر و محوطه‌ی تاریخی قرار دارد که در صورت ادامه دار بودن طرح بدون درنظر گرفتن دستورالعمل‌های پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی این محوطه‌ها در معرض تخریب قرار می‌گیرند.