مرحله رونق و پیشرفت اتحاد ماد مصادف با دوران مبارزه شدید مانا علیه اورارتو بود. جلوس تیگلات پیلسرسوم برتخت سلطنت آشور منجر به شکست اورارتو شد و به رونق موقت دولت مانا کمک کرد تا دوران سخت تجاوزات جدید آشوریان به سرزمین اتحادیه قبایل ماد شروع شود. دوره دوم تهاجم آشور توسط تیگلات پیلسرسوم به دولت‌های همجوارآغاز شد و علاوه بر پارسوا به داخل سرزمین ماد نفوذ کرد و آخرین نقطه لشکرکشی ظاهراً دژ مادی زاکروتی بود. این لشگرکشی ازتمام مصائبی که کشور ماد در حدود پنجاه سال تحمل کرده بود ویران کننده‌تر بوده است و تیگلات پیلسرسوم پس ازآن خواست که سران جماعت‌های سراسر کشور مادهای نیرومند تا کوه بیکنی به وی خراج بپردازند. هدف تیگلات پیلسرسوم از لشکرکشی به خاک ماد تضمین امنیت حدود و ثغورآشور و حفظ آن در مقابل دستبردکوهستانیان و استقرار نظم بوده است. علل واقعی حمله تیگلات پیلسر به حدود ماد متفاوت بوده است. نخست اینکه مبنای اصلاحات وی این بود که ارتش دائم درحال عملیات جنگی باشد و با غارت ثروت اندوزی کند بدین سبب توسعه حدود آشور بوسیله لشکرکشی امری ضروری بود، دیگر اینکه اصلاحات تیگلات پیلسر مستلزم این بود که جای خالی ساکنان نواحی ویران شده را بطور دائم با مردم سرزمین‌های مفتوح پرکند و اراضی مردم مذکور را با ساکنان سرزمین‌های تازه فتح شده دیگر، مسکون سازد، بنابراین یک عده افراد آماده برای مهاجرت و انتقال دائم ضرورت داشت. سارگون دوم درسرکوب شورش ناحیه الیپی چنین می‌گوید: ((کشورسیگری کشوربائیت عان....و همچنین مادی‌های مقتدرکه یوغ خدای آشور را فروافکندند، من هیزم شعله‌ور به تمام دهکده‌هایشان افکندم و سرار سرزمینشان رابه تل‌های ویران مبدل ساختم.)) اما مهمترین علت لشکرکشی این بود که ثروتهای ماد را تصاحب کند و خود توانگرتر شود و بویژه اسبان فراوان بدست آورد زیرا سازمان ارتش آشور تجدید شده بود و برای ارابه های جنگی و بخصوص سواران احتیاج مبرمی به اسب داشت و درآن عصر پرورش اسب فقط در نقاط کوهستانی ماد و اورارتو و آسیای صغیر با موفقیت پیشرفت انجام می‌شد. پس از سال 737 پ. م در زمان حیات تیگلات پیلسر یک لشکرکشی دیگر نیز از طرف سرداری به نام آشوردانی نانی ازسرزمین آشور به ماد صورت گرفت. ولی متون آشوری در این باره شرحی نمی‌دهند و به این اکتفا می‌کنند که وی پنج هزار اسب و آدم‌های دیگرگرفت. درسال 713 پ. م لشکرکشی به داخل خاک ماد توسط سارگون دوم آغازشد و علت آن نیز شورش مادها بردست نشانده آشور بوده است. درجریان قیام خشتریتی مادها فنون جنگی جدید برضد آشور را فراگرفتن دو قلاع آشوریها را محاصره کردند که گواه آن محاصره قلعه کیشه سو توسط مادها بوده است.

خشتریتی (کشاتریتی،خشثریتاو صورت های مشابه بسیار دیگر) نام یکی از پادشاهان سلسة ماد، از سلسله های پادشاهی ایران است. پس از فرورتیش رهبری ماد را خشتریتی در دست گرفت. تحولی که جهت اصلی آن افزایش توان نظامی روسای طوایف (واسپوهران) و گسترش املاک آنان بود. ارتش ماد به فرماندهی خشتریتی توانست قلمرو ماد‌ها را در فلات ایران توسعه دهد مهمترین موقعیت آن مطیع و متقاعد نمودن پارس‌ها بود. موقعیت‌های داخلی خشتریتی، او را بر آن داشت تا خاک آشور را مورد تعرض قرار دهد. پس از مدت‌ها این بار کوه‌نشینان زاگرس بودند که به سوی آشور می‌تاختند. تجاربی که مادها درطی سال‌های متمادی از جنگ با آشوریان حاصل کرده بودند، نمایان گردید. گذشته ازاین خشتریتی احتمالاً بوسیله متحدان صحرانشین خویش به تیراندازی در حال جنگ و گریز آشنا شد و با این روش ستونهای لشکر آشور را در نقاط دور از قلاع محصور متفرق کرد و در نتیجه مادها توانستند تمام نیروی خویش را برای محاصره دژها متمرکزکرده و به کاراندازند. به هر تقدیر سال 673 پ. م سرزمین وسیعی طعمه عصیان گشت و مردم سراسر ماد مرکزی قیام کردند و شورشیان با یورش و تهاجم قلاع آشوریان را به محاصره و سقوط تهدیدکردند. درحدود سال 650 پ. م پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف مانا، اورارتو و عیلام بود. هر چند آشوریان در این زمان ناتوان شده بودند اما در برابر تهاجم ماد‌ها ایستادگی کردند و در همان حال آن دسته از قبایل سکایی را که با خود متحد ساخته بودند برای حمله به سرزمین ماد به کمک طلبیدند. این امر نشان می‌داد که دولت ماد علیرغم افزایش توان نظامی خود توجهی به گسترش اقدامات سیاسی نداشته است. در نتیجه سکاها به سرزمین ماد سرازیر شدند این در حالی بود که خشتریتی در میدان جنگ با آشوریان در سال 653 پ.م جان باخت. و نیز تکامل بعدی ماد تا حدی بواسطه شکست موقتی که از اسکیت‌ها (سکاهای آریایی که از سرزمین‌های روسیه به خاک ماد و آشور و حتی بخشهای غربی آسیا تا سواحل مدیترانه نفوذ کردند.) به مادها در آذربایجان شمالی وارد گشته بود، متوقف شد.

به هر تقدیر در حدود سال 625 پ. م پادشاهی ماد ازتحت سلطه سکاها آزاد شد و بار دیگر به صورت نیروی جنگی بزرگی درآمد و از آن جمله پارسیان را تحت انقیاد خود درآورد. کیاکسار به تبعیت از همسایگان خود، آشور به ایجاد لشکر منظم پرداخت. در پایان قرن هفتم پ. م دشمنان آشور با فنون جنگی آشور آشنا بودند و ائتلافهایی برعلیه آشور توسط بابل و ماد بوجود آمد، بنا به گفته بروس نبوپلسر از آغاز امر قبل از اینکه علیه آشور اقدام کند با کیاکسار(هوخشتره) عهدی بست و دختر او را برای پسرش نبوکلدنصر به زنی گرفت. بر اثر این اتحاد در سال 616 پ. م نبوپلسر با آشور و متحدانش وارد جنگ شد و 615 پ. م دولت ماد بر مانا فائق گشت و در سال 613 پ. م لشگریان نبوپلسر و کیاکسار(هوخشتره) در دره دیاله به هم رسیدند و از دجله گذشته و به سوی نینوا (پایتخت آشوریان) حرکت کردند و دروازه شهر را تسخیر کردند و در سال 612 پ. م آشور به طورکامل شکست خورده و محو می‌شود. کتاب ناحوم تصویر روشنی از نینوا و آنچه در جنگ برآن وارد شد را شرح می‌دهد.

برای نخستین بار لوئس لوین و تامس کایلریانگ در بررسی‌های سال 1965 در دره اسدآباد موفق به کشف یک سنگ یادمان در نزدیکی روستایی به نام نجف آباد در اسدآباد همدان شدند. این سنگ یادمان (استل) که اکنون درموزه ایران باستان نگهداری می‌شود؛ قطعه سنگ بزرگی است که در سطح آن تصویر پادشاه آشوری وکتیبه ای به خط میخی حجاری شده است، لوین براساس تصویر شاه و متن کتیبه این سنگ یادمان را یادگاری از زمان ششمین لشگرکشی سارگون دوم به سرزمین مادها و ماناها و سال 716پ. م می‌داند. براساس محل کشف این سنگ یادمان در نزدیکی جاده خراسان بزرگ لوین معتقد است که این منطقه در انتهای مسیر لشگرکشی سارگون دوم واقع شده است و بنابراین سرزمین ماد درغرب کوه الوند قرارداشته است.

این کتیبه درپای کوه شاهوازکوه‌های معروف کردستان و در35 کیلومتری کامیاران در درهای تنگ میان سه روستا قراردارد. این کتیبه مربوط به شاه آشوری سارگن دوم (705-722پ. م) است. بخش‌های این کتیبه به پنج بخش زیر تقسیم می‌شود: 1 -نیایش خدایان گوناگون، 2-نام و عنوان سارگن دوم، 3-کارهای بزرگ سارگن دوم در دوران پادشاهی‌اش، 4-شرح لشگرکشی به سرزمین کارالا (سرزمینی که درکوه‌های زاگرس و در جهت شرق آشور قرارداشت)، 5 -ایجادکتیبه وشایدتقدیس و نفرین.

در روستای گل گل واقع درفاصله 25 کیلومتری جنوب شهر ایلام قراردارد. در منطقه پشتکوه که مشرف بر منطقه بین النهرین است. توصیف نقش برجسته: این اثرکه شباهت زیادی به نقش برجسته و کتیبه تنگی‌ور دارد تصویر پادشاهی است سر تا پا نیم رخ که باگارد ویژه‌های که در حالت نیایش در برابر نماد خدایان آشوری قرارگرفته است.

تاکنون مدارک مستقیم از لشگرکشی‌ها و درگیری‌های آشوریان با ساکنان منطقه زاگرس درخود منطقه به دست آمده است. این در حالی است که بایگانی‌های آشوری و نقوش برجسته کاخ‌های دوره آشورنو در شمال بین النهرین اطلاعات ارزشمندی را درخصوص لشگرکشی‌ها، درگیری‌ها و پیروزی‌های آشوریان در اختیار قرارمی‌دهند. به طورکلی مدارک این چنینی در خاک ماد و عیلام نسبتاً ناچیز و پراکنده‌اند. این نقش برجسته درجنوب شرقی ایلام در2 کیلومتری شمال روستای حیدرآباد میشخاص و در نزدیکی سرچشمه رودخانه سراب میشخاص قرار دارد. شخصی را با لباس، کلاه وگارد کاملاً آشوری نشان می‌دهد. هرچند به علت فقدان اطلاعات کافی در کتیبه مورد بحث در رابطه با سازنده دشوار به نظر می‌رسد اما براساس مشابهت‌های با اشکفت گل گل به نظرمی‌رسد این همان شخصی است که در اشکفت گل گل نقش شده واحتمالاً یکی از سه پادشاه نیرومند متاخر دوره آشورنو یعنی سناخریب، آشوربانی پال و یا اسرحدون را نشان می‌دهد.